Vieät hoùa Nghi leã,
ñöôøng coøn xa vôøi vôïi
ñöôøng coøn xa vôøi vôïi
Nguyeân Ñaïo Laïi Nhö Baèng
Nhôù lôøi Thaày, beân röøng Truùc.
***
a – Tuïng nieäm baèng chöõ Vieät hay chöõ Nho
b – Tuïng nieäm kinh naøo ?
c – Coù neân xeùt laïi vaán ñeà tuïng Chuù ?
I – Tieán trình Vieät hoùa Nghi leã cho ñeán naêm 1963.
A – Boái caûnh phong traøo Vieät hoùa Nghi leã: YÙ chí daønh ñoäc laäp vaên hoùa, vaø hieåu lôøi Phaät daïy ñeå öùng ñoái vôùi thôøi ñaïi.
B – Böôùc ñaàu cuûa phong traøo Vieät hoùa Nghi leã, quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Annam Phaät-Hoïc-Hoäi
C – Böôùc thöù hai, vöõng chaéc : “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo, 1961
II – Chaëng ñöôøng thöù hai, töø naêm 1963, nhieàu Nghi thöùc chöõ Vieät ra ñôøi nhöng vaán ñeà laïi ñaët ra: Vieät hoùa Nghi leã vaø löïa choïn Kinh tuïng.
1 – Nghi thöùc Truùc Laâm Ñaø Laït
2 – Nghi thöùc Laøng Mai
3 – Nghi thöùc Truùc Laâm Paris
4 – Nghi thöùc Tuïng Nieäm do Ban Vaên Hoùa Tænh Hoäi Phaät Giaùo Tænh Thöøa Thieân-Hueá thöïc hieän(naêm 2000)
5 – Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä
III – Keát luaän : Tìm ñöôøng Vieät hoùa Nghi leã trong hoøa hôïp.
A- Nhaän ñònh veà caùc ñöôøng höôùng Vieät hoùa Nghi thöùc hieän nay
B – Phaûi Laøm Sao ?
b – Tuïng nieäm kinh naøo ?
c – Coù neân xeùt laïi vaán ñeà tuïng Chuù ?
I – Tieán trình Vieät hoùa Nghi leã cho ñeán naêm 1963.
A – Boái caûnh phong traøo Vieät hoùa Nghi leã: YÙ chí daønh ñoäc laäp vaên hoùa, vaø hieåu lôøi Phaät daïy ñeå öùng ñoái vôùi thôøi ñaïi.
B – Böôùc ñaàu cuûa phong traøo Vieät hoùa Nghi leã, quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Annam Phaät-Hoïc-Hoäi
C – Böôùc thöù hai, vöõng chaéc : “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo, 1961
II – Chaëng ñöôøng thöù hai, töø naêm 1963, nhieàu Nghi thöùc chöõ Vieät ra ñôøi nhöng vaán ñeà laïi ñaët ra: Vieät hoùa Nghi leã vaø löïa choïn Kinh tuïng.
1 – Nghi thöùc Truùc Laâm Ñaø Laït
2 – Nghi thöùc Laøng Mai
3 – Nghi thöùc Truùc Laâm Paris
4 – Nghi thöùc Tuïng Nieäm do Ban Vaên Hoùa Tænh Hoäi Phaät Giaùo Tænh Thöøa Thieân-Hueá thöïc hieän(naêm 2000)
5 – Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä
III – Keát luaän : Tìm ñöôøng Vieät hoùa Nghi leã trong hoøa hôïp.
A- Nhaän ñònh veà caùc ñöôøng höôùng Vieät hoùa Nghi thöùc hieän nay
B – Phaûi Laøm Sao ?
Naêm 1939 , Cö Só Leâ Ñình Thaùm vieát : “Tam-taïng kinh ñieån trong xöù ta toaøn laø chöõ Haùn, trong caùc thôøi ñaïi Haùn hoïc thaïnh haønh xöa, ai ai cuõng coù theå ñoïc nguyeân vaên, khoâng caàn phaûi phieân-dòch, nhöng ngaøy nay Haùn hoïc ñình ñoán, beân tai ñaõ vaéng nghe nhöõng tieáng “Töû vieát”, thì coøn maáy ai ñoïc ñöôïc Haùn-vaên, neân söï phieân-dòch ra quoác-vaên ñaõ thaønh moät vaán-ñeà raát troïng yeáu cho neàn Phaät-giaùo töông-lai ôû xöù ta.” (“Phaät-Giaùo Khaùi-Luaän” – Huyønh Só Phuïc, Hoïc Taêng Maät Theå dòch -Hueá, 1939)
Hôn 60 naêm ñaõ troâi qua, söï caàn thieát cuûa phieân dòch kinh ñieån coù leõ ñaõ ñöôïc haàu heát Phaät töû coâng nhaän. Raát nhieàu kinh taïng lôùn ñöôïc phieân dòch, giaûng giaûi; moät kinh coù khi ñöôïc dòch bôûi nhieàu dòch giaû khaùc nhau, vôùi möùc ñoä cao thaâm dó nhieân khoâng ñoàng ñeàu. Laáy gì ñeå phaân ñònh baûn naøo coù theå ñöôïc duøng laøm chuaån cho Taêng Ni Phaät töû caû nöôùc nöông theo maø tu hoïc? Keå töø naêm 1990, Hoäi ñoàng Chöùng minh vaø Hoäi ñoàng chæ ñaïo Phieân dòch vaø AÁn Haønh Ñaïi Taïng Vieät Nam ra ñôøi. Ñaây laø moät bieán coá lòch söû khoâng nhöõng chæ cho ñaïo Phaät Vieät Nam maø cuõng coøn cho daân toäc Vieät, vì ñaây khoâng phaûi chæ laø moät vaán ñeà Ñaïo Giaùo maø, tröôùc heát, coøn laø moät vaán ñeà vaên hoùa daân toäc: ñaïo Phaät böôùc chaân vaøo ñaát Vieät ñaõ ngoùt 2000 naêm, ña soá ngöôøi Vieät theo ñaïo Phaät, vaäy maø Vieät Nam vaãn chöa coù moät Ñaïi Taïng; nghieân cöùu, tö duy,… ñeàu phaûi tuøy thuoäc hoaøn toaøn vaøo tieáng nöôùc ngoaøi (1). Ngaøy nay, chæ trong voøng vaøi ba chuïc naêm nöõa, laø daân toäc Vieät seõ coù moät Ñaïi taïng baèng tieáng noùi cuûa chính mình.
Tuy vaäy, vieäc phieân dòch kinh treân ñaây, duø laø moät vieäc quan troïng phaûi laøm, nhöng töï noù khoâng ñuû. Noù giuùp ích cho nhöõng ngöôøi, coù thì giôø, hay nguyeän boû thì giôø nghieân cöùu giaùo lyù. Ña soá Phaät töû Vieät Nam khoâng coù nhieàu phöông tieän ñeå laøm vieäc naøy. Nhu caàu chính cuûa ngöôøi taïi gia, maø thöïc ra cuõng laø muïc tieâu chính cuûa ñaïo Phaät, laø tu taâm döôõng taùnh, vaø vieäc trì tuïng, nghe Kinh laø moät trong nhöõng phöông phaùp höõu hieäu nhaát, deã theo nhaát.
Do ñoù, vaán ñeà toâi muoán neâu ra ôû ñaây laø vieäc trì tuïng haøng ngaøy cuûa Phaät töû Vieät Nam, vaø nghi thöùc tuïng nieäm trong tang teá vaø caùc ngaøy Ñaïi Leã cuûa caùc chuøa.
a – Tuïng nieäm baèng chöõ Vieät hay chöõ Nho
Thöû nhìn caùc ñaïo khaùc, beân taây phöông, tuïng kinh baèng chöõ La tinh laø soá ít, raát ít; tuïng kinh baèng tieáng baûn xöù laø phoå bieán. Coøn mình thì sao? Thaät laø hoãn loaïn ! Ñi moät löôït caùc chuøa nghe tuïng nieäm, löôïc qua caùc nghi thöùc ñöôïc in aán… coù kinh baèng chöõ Nho, coù kinh baèng chöõ Phaïn, phieân aâm qua tieáng Trung Quoác, roài taùi phieân aâm ra tieáng Vieät, nhöng cuõng coù kinh baèng chöõ Vieät…
Vaäy, taïi sao ta khoâng theå chæ tuïng baèng chöõ Vieät? Daân Vieät mình coù moät neàn vaên hoùa ñoäc laäp hay khoâng? Tìm ñaâu ra Kinh Vieät ñeå tuïng?
b – Tuïng nieäm kinh naøo ?
Thöïc ra vaán ñeà ñaët ra khoâng chæ laø dòch kinh sang tieáng Vieät, maø coùn phaûi löïa choïn kinh naøo, tuïng nhö theá naøo, laøm sao vöøa loøng moïi heä phaùi: Nguyeân Thuûy, Khaát Só, Tònh Ñoä, Maät toâng, Thieàn Toâng…? Noùi caùch khaùc, ñaây cuõng laø vaán ñeà “Thoáng nhaát Phaät Giaùo”, “Thoáng nhaát Baéc Nam Toâng”, moät yù nguyeän ñaõ ñöôïc khaúng ñònh trong hieán chöông caùc Giaùo Hoäi Phaät Giaùo VN keá tieáp töø maáy chuïc naêm qua. Nhöng cho ñeán ngaøy hoâm nay, yù nguyeän naøy vaãn chöa thaønh hieän thöïc, hay nhieàu laém cuõng môùi chæ ñaït ñöôïc trong moät vaøi hình thöùc cô caáu, caùc Toân Ñöùc laõnh ñaïo caùc heä phaùi ngoài chung trong Hoäi Ñoàng Chöùng Minh, Vieän Taêng Thoáng… coøn haøng ñeä töû, xuaát gia vaø cö só, maïnh chuøa naøo bieát kinh chuøa ñoù. Ñaáy laø chöa keå moãi heä phaùi coøn coù theå phaân chia thaønh nhieàu heä phaùi nhoû, vôùi kinh tuïng khaùc nhau.
Tuy nhieân, cuõng caàn ñònh theá naøo laø Thoáng nhaát ? Thoáng nhaát khoâng phaûi laø quy taát caû moïi toâng phaùi veà thaønh moät, khoâng theå naøo eùp buoäc sö Nguyeân thuûy phaûi tuïng kinh A Di Ñaø, hay Chuù Ñaïi Bi. Thoáng nhaát laø laøm noåi baät leân maãu soá chung giöõa nhöõng ngöôøi Phaät töû Vieät Nam, laøm sao cho moïi Phaät töû thaáy roõ raèng taát caû moïi toâng phaùi Phaät giaùo ñeàu cuøng moät goác: Ñaïo Phaät, cuøng moät vò Thaày: Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni. YÙ thöùc naøy caàn ñöôïc theå hieän treân moïi maët. Rieâng veà maët nghi thöùc tuïng nieäm, ngoaøi nhöõng kinh quaù ñaëc bieät cuûa töøng heä phaùi, phaûi cuøng tuïng chung moät soá kinh, cuøng coù moät lôøi noùi khi höôùng veà tam baûo, döïa treân nhöõng ñieåm töông ñoàng. Cuøng laø Phaät töû, nhöõng ñieåm gioáng nhau taát nhieân phaûi raát nhieàu. Ranh giôùi phaân chia nhieàu khi chæ do ngoân töø taïo ra, cuøng moät yù nhöng caâu chöõ duøng khaùc nhau.
Neáu ôû möùc ñoä “chuyeân tu” cuûa taêng ni, söï xoùa boû ranh giôùi raát coù theå gaëp vaøi khoù khaên, ñoái vôùi ngöôøi taïi gia, söï thoáng nhaát leõ ra phaûi laø chuyeän ñöông nhieân. Ngöôøi cö só, voán laø tuyeät ñaïi ña soá trong haøng “töù chuùng”, môùi chæ nguyeän giöõ “Ba Quy Y” vaø “Naêm giôùi”, caùi goác chung cho toaøn theå Phaät töû, Baéc cuõng nhö Nam Toâng. Vaäy, phaûi laøm theá naøo ñeå nhöõng ngöôøi cö só, ñi töø chuøa naøy sang chuøa noï, ñeàu coù theå hoøa ñoàng nieäm phaät maø khoâng bò bôõ ngôõ, luùng tuùng. Theo truyeàn thoáng Vieät Nam, moät Phaät töû thöôøng ñi leã nhieàu chuøa, duø coù theå thöôøng tôùi lui chuøa gaàn nhaø, hay chuøa mình quen bieát. Hôn nöõa, duø coù theå laø “boån ñaïo” cuûa moät chuøa, nhöng qua tang teá, caàu an, caàu sieâu cuûa nhöõng ngöôøi quen bieát thaân thuoäc,… vaãn coù nhieàu dòp ñi caùc chuøa khaùc, thuoäc nhieàu heä phaùi khaùc nhau. Ngoaøi ra, vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc phöông tieän truyeàn tin vaø giao thoâng, töông quan giöõa caùc Phaät töû cuõng nhö caùc sinh hoaït Phaät söï khoâng theå coøn giôùi haïn trong moät chuøa, maø lan roäng ra caû tænh, caû vuøng, caû nöôùc, caû theá giôùi.
Noùi toùm laïi, ôû möùc ñoä Nghi leã, chæ coù theå ñi ñeán thoáng nhaát thöïc söï khi caùc Nghi thöùc tuïng nieäm coù moät soá kinh truøng hôïp, moïi ngöôøi cuøng tuïng chung moät soá kinh caên baûn.
c – Coù neân xeùt laïi vaán ñeà tuïng Chuù ? Nhöõng Chuù thöôøng tuïng phaûi chaêng ñuùng laø “Chuù cuûa Phaät”?
“Kinh thuoäc veà hieån giaùo, dòch nghóa roõ raøng: Chuù thuoäc maät giaùo, phaàn nhieàu ñeå nguyeân vaên chöõ Phaïn, goïi laø bí-maät thaàn-chuù, moãi thaàn-chuù ñeàu coù söï hieäu nghieäm khaùc nhau.” (Kinh Nhaät Tuïng, Thaønh Hoäi PG TPHCM xuaát baûn, PL 2539-1995).
Ñònh nghóa nhö vaäy khaù roõ, kinh phaûi ñöôïc “dòch nghóa roõ raøng”. Ngaøy nay raát ít ngöôùi bieát chöõ Nho, do ñoù “dòch nghóa roõ raøng” chæ coù nghóa laø “dòch ra tieáng Vieät”. Taát caû nhöõng kinh thuoäc phaàn “hieån phaùp” phaûi ñöôïc dòch ra chöõ Vieät.
Nhöng phaûi coù thaùi ñoä nhö theá naøo vôùi ” Bí-maät thaàn chuù” ? dòch Chuù hay khoâng ? hieåu Chuù hay khoâng? Trong ñieàu kieän truyeàn thoáng tuïng nieäm hieän taïi, hoûi nhö vaäy chaéc seõ khoâng coù phöông höôùng giaûi quyeát. Vì nguyeân taéc cuûa tuïng Chuù thöôøng ñöôïc ñöa ra laø “khoâng ñöôïc nghó baøn”, vaäy laøm sao baøn?
Thôøi xöa, nguyeân taéc “khoâng cho nghó, baøn” coù leõ ñöôïc nhieàu ngöôøi chaáp nhaän, vì vaäy maø vaán ñeà “khoâng nghó, baøn” coøn ñeø naëng leân vieäc tuïng nieäm cuûa Phaät Giaùo cho ñeán ngaøy hoâm nay. Vôùi ñaø tieán trieån cuûa khoa hoïc, nhu caàu öùng ñoái vôùi moïi luoàng tö töôûng ñang traøn vaøo xöù ta do hieän töôïng “toaøn caàu hoùa”, söï “khoâng cho nghó, baøn” khoâng sôùm thì muoän seõ khoâng theå toàn taïi ñöôïc nöõa. Caàn phaûi baøn laïi nhöõng ñieàu “khoâng ñöôïc nghó, baøn”.
Dó nhieân, baøn luaän veà Chuù vaø tuïng Chuù khoâng nhaát thieát ñöa ñeán keát luaän laø “khoâng tuïng Chuù”. Nhöng phaûi hieåu cho roõ caùch haønh trì tuïng Chuù hieän taïi coù ñuùng ñaén khoâng ? Chuù ñöôïc tuïng coù “ñuùng thaät laø Chuù cuûa Phaät” khoâng ? Phaùp moân tu haønh “bí maät thaàn chuù” coù töø thôøi thaùi coå, Phaät giaùo ñaõ tieáp thu vaø Phaät hoùa phaùp moân naøy. Qua bao theá kyû Phaät giaùo suy vong, söï pha troän tha hoùa coù theå ñaõ xaûy ra giöõa “phaùp moân thaàn chuù cuûa ngoaïi ñaïo” vôùi “phaùp moân thaàn chuù cuûa Phaät giaùo”.
Ngoaøi ra, coù neân phaân bieät vieäc tu “bí maät thaàn chuù” cuûa caùc vò Maät sö trong caùc Maät thaát, vôùi vieäc tuïng Chuù cuûa quaàn chuùng Phaät töû ?
***
Nhö vaäy, vaán ñeà Vieät hoùa nghi leã khoâng chæ laø dòch kinh tuïng ra tieáng Vieät, maø xaây quanh moät soá ñieåm:
a-Choïn löïa vaø dòch kinh ra chöõ Vieät.
b-Xeùt laïi caùch tuïng Chuù hieän nay cuûa ñaïi chuùng.
c-Laøm sao phoå bieán Nghi thöùc vôùi nhöõng kinh ñaõ ñöôïc löïa choïn vaø phieân dòch.
Töø thôøi khôûi phaùt phong traøo Vieät hoùa nghi leã, hôn 60 naêm qua, yù thöùc caàn phaûi Vieät hoùa tuïng nieäm moãi ngaøy moãi phoå bieán, Nghi thöùc Vieät hoùa ñöôïc soaïn ra raát nhieàu, quyeån coøn ôû daïng baûn thaûo, quyeån ñaõ aán toáng, nhöng vì khoâng moät quyeån naøo troäi hôn quyeån naøo, neân nhöõng ngöôøi thích tuïng kinh chöõ Nho vaãn tieáp tuïc tuïng kinh Nho. Nhìn veà quaù khöù, phong traøo ñaõ tieán ñöôïc moät chaëng ñöôøng khaù daøi. Nhìn veà töông lai, muïc tieâu nhaém tôùi vaãn coøn xa vôøi vôïi.
Ruùt kinh nghieäm tieán trình phaùt trieån ñaõ qua cuûa phong traøo Vieät hoùa Nghi leã ñeå thöû goùp moät vaøi yù cho töông lai, ñaây laø muïc tieâu cuûa baøi naøy.
Ñeå luaän baøn, dó nhieân toâi seõ phaûi döïa leân moät soá Nghi thöùc Vieät hoùa hieän coù. Toâi seõ khôûi ñi töø caùc nghi thöùc “Ñaïi Thöøa” ñeå laøm thí duï, vì khoâng bieát gì veà caùc nghi thöùc khaùc. Chæ xin ghi nhaän yù kieán cuûa Thaày Thích Nhaät Töø : ” Vieät hoùa nghi thöùc tuïng nieäm khoâng chæ laø nieàm mô öôùc cuûa taêng ni Phaät töû maø coøn laø nhu caàu khoâng theå thieáu nhö caây coû caàn aùnh saùng vaø con ngöôøi caàn khoâng khí ñeå thôû. Hieän nay, heä phaùi Khaát Só coù 2 nghi thöùc tuïng nieäm baèng tieáng Vieät, moät baûn löu haønh beân Ni giôùi vaø baûn löu haønh beân chö Taêng. PG Nam Toâng VN cuõng ñaõ coù nghi thöùc tuïng nieäm Pali-Vieät. Nghi thöùc tuïng nieäm cuûa phaùi Khaát Só laø nghi thöùc duy nhaát baèng tieáng Vieät ñöôïc bieân soaïn theo theå thô luïc baùt vaø song thaát luïc baùt. Nghi thöùc cuûa PG Nam toâng coøn naëng veà chöõ Pali, maëc duø coù baûn tieáng Vieät ñoái chieáu.” (Thích Nhaät Töø: “Vaøi suy nghó veà thieát cheá Phaät giaùo Vieät Nam” – Trang Nhaø Ñaïo Phaät Ngaøy Nay).
Chæ döïa leân Nghi thöùc “Ñaïi thöøa”, ñaây laø giôùi haïn cuûa baøi naøy. Toâi cuõng seõ khoâng ñaùnh giaù söï hôn keùm cuûa caùc quyeån Nghi thöùc, cuõng nhö khoâng ñeà nghò ra moät quyeån Nghi thöùc môùi. Laø Phaät töû, meán Ñaïo, yeâu queâ höông, toâi thaáy caàn phaûi neâu leân nhöõng khoù khaên trôû ngaïi cuûa ngöôøi Phaät töû Vieät Nam gaëp phaûi trong söï haønh trì Chính Phaùp hieän nay, mong chö Toân Tuùc, chö Thieän Tri Thöùc chung loøng chung söùc hoùa giaûi.
Qua tieán trình phaùt trieån cuûa phong traøo Vieät hoùa Nghi leã, ta coù theå phaân ra hai chaëng ñöôøng.
– Chaëng thöù nhaát töø khôûi ñaàu cho ñeán naêm 1963, tieâu bieåu baèng hai quyeån Nghi thöùc : “Nghi thöùc cuûa An Nam Phaät Hoïc Hoäi” tröôùc 1940 vaø “Nghi thöùc cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo VN” ñöôïc phoå bieán vaøo naêm 1961-1962. Trong giai ñoaïn naøy, vaán ñeà chuû yeáu ñöôïc ñaët ra laø Vieät hoùa caùc kinh tuïng nieäm tröôùc ñaây baèng chöõ Nho.
– Chaëng thöù hai töø 1963 ñeán nay, qua söï giao tieáp vôùi Phaät giaùo theá giôùi, söï öùng phoù vôùi caùc traøo löu tö töôûng lôùn khaùc vaø nhaát laø söï hieåu bieát veà Kinh taïng Nguyeân thuûy moãi ngaøy moãi thaâm saâu, nhöõng Taêng Ni muoán Vieät hoùa Nghi leã coøn ñaët theâm hai caâu hoûi : choïn löïa theâm bôùt kinh naøo, coù neân tuïng Chuù hay khoâng. Raát nhieàu Nghi thöùc Vieät hoùa ñöôïc soaïn ra, nhöng phong traøo noå tung thaønh muoân maûnh.
I – Tieán trình Vieät hoùa Nghi leã cho ñeán naêm 1963.
A – Boái caûnh phong traøo Vieät hoùa Nghi leã: YÙ chí daønh ñoäc laäp vaên hoùa, vaø hieåu lôøi Phaät daïy ñeå öùng ñoái vôùi thôøi ñaïi.
Töø sau theá chieán thöù nhaát, Nho giaùo daàn daàn chìm vaøo laõng queân, Taây hoïc phaùt trieån, saùch baùo baèng tieáng quoác ngöõ ngaøy caøng phoå bieán, tin töùc töø Phaùp, Nhaät Baûn, Trung Quoác, töø quoác teá traøn vaøo, moät cuoäc “caùch maïng thoâng tin” noå ra taïi Vieät Nam. (2)
Tình hình ñaáu tranh tö töôûng giöõa caùc khuynh höôùng chính trò, vaên hoùa naùo nhieät hôn bao giôø heát. Caùc toå chöùc chính trò, vaên hoaù theo khuoân maãu phöông taây ñua nhau ra ñôøi, ra söùc taäp hôïp quaàn chuùng, tuyeân truyeàn, vieát baùo. Nhöõng cuoäc buùt chieán gay gaét noå ra khaép nôi, vôùi nhöõng ñeà taøi nhö “Duy Taâm, Duy Vaät”, “Toân Giaùo vaø Caùch maïng”, “Toân Giaùo laø thuoác phieän cuûa nhaân daân”, “Coù Thöôïng Ñeá hay khoâng”, “Tìm ñaâu ra con ñöôøng cöùu nöôùc”… Ñaïo Phaät, moät trong nhöõng yeáu toá chính caáu thaønh cuûa neàn tö töôûng daân toäc, khoâng theå ñöùng ngoaøi cuoäc tranh luaän. Moät soá thaùch thöùc ñöôïc ñaët thaúng cho ngöôøi Phaät töû . Nhaø vaên Haûi Trieàu hoûi: “Giaù ñaïo Phaät ñuùng vôùi chaân lyù, ñaïo Phaät coù theå cöùu ñôøi ñöôïc, chaéc khoâng phaûi chôø ñeán ngaøy nay” (Traàn Vaên Giaøu: Söï Phaùt Trieån cuûa tö töôûng ôû Vieät Nam töø theá kyû XIX ñeán caùch maïng thaùng Taùm, NXB KHXH, Haø Noäi 1975, taäp II, trang 284).
Ngöôøi Phaät töû phaûi traû lôøi sao ñaây ?
Nhìn laïi mình, ngöôøi con Phaät khoâng khoûi ñau loøng: Moät taám maøn u minh daøy ñaëc, haäu quaû cuûa bao naêm noâ leä, ñaõ che laáp ngoïn ñuoác cuûa Nhö Lai. Nhöõng ngöôøi hieåu ñaïo ñeám treân ñaàu ngoùn tay, Taêng só, nhöõng oâng Thaày, nhöõng ngöôøi coù boån phaän daãn daét giaûng daïy Phaät töû chæ coøn laø nhöõng Thaày cuùng, duøng kinh keä laøm phöông tieän kieám aên, duøng nghi leã ñeå giaøn caûnh loeø baù taùnh. (3)
Tuy vaäy ñoù ñaây, trong ñeâm daøi taêm toái cuõng le loùi nhöõng ngoïn ñuoác trí tueä, cao taêng duø ít nhöng khoâng phaûi khoâng coù. Nhöõng thöùc giaû nghó raèng Ñaïo Phaät coù theå ñem laïi an laønh cho daân toäc ñaõ quy tuï chung quanh moät soá vò cao taêng, taïi Baéc kyø coù thieàn sö Thanh Hanh, taïi Trung coù Thieàn sö Giaùc Tieân… Hoï ra baùo, vieát saùch, ñoái ñaùp vôùi ngoaïi ñaïo. Nhöng duø sao, nhöõng lôøi ñoái ñaùp seõ chæ laø lôøi noùi saùo neáu thöïc löïc mình khoâng coù. Phaûi hieåu ñaïo, soáng ñaïo, ñem lôøi daïy cuûa ñaáng Nhö lai ñeán moïi ngöôøi, moïi nhaø.
Raát sôùm, moïi ngöôøi thaáy hieåu kinh laø ñieàu taát yeáu. Nhöng neàn Phaät-hoïc baèng tieáng Vieät chöa coù maø quaàn chuùng ñaõ töø töø boû chöõ Haùn, do ñoù vaán ñeà dòch kinh ñöôïc ñaët ra. Trong “Lôøi Töïa” quyeån “Phaät-Giaùo Khaùi-Luaän”, tieáp theo lôøi cö só Leâ Ñình Thaùm ñaõ ñöôïc nhaéc tôùi ôû treân, Thaày Maät Theå vieát “Toâi thieát nghó: Phaät-giaùo-truyeàn qua Vieät-Nam ta, ñaõ coù caùi lòch-söû gaàn hai ngaøn naêm, maø söï phieân-dòch kinh ñieån, döïng thaønh moät neàn Phaät-Hoïc baèng thöù tieáng baûn quoác thaät chöa coù, ñeàu ñoù thaät ñaùng buoàn ! – cuõng vì theá maø Phaät-giaùo ôû nöôùc ta thaáy cöù uõng-treä maõi.” ( “Phaät-Giaùo Khaùi-Luaän” – Huyønh Só Phuïc, Hoïc Taêng Maät Theå dòch -Hueá, 1939).
Ngoaøi nhu caàu truyeàn baù tö töôûng cuûa Nhö lai ñeán quaûng ñaïi quaàn chuùng, loøng töï aùi daân toäc ñang tìm ñöôøng daønh laïi ñoäc laäp cuõng laø nguyeân nhaân thuùc ñaåy moïi ngöôøi Vieät hoùa nhöõng sinh hoaït taäp theå: Noùi tieáng Vieät traùnh pha Taây Taàu, ca haùt baèng tieáng Vieät, tuïng kinh baèng tieáng Vieät…
Leâ Löøng ñaõ keå laïi boái caûnh thaønh laäp Gia Ñình Phaät Hoùa Phoå, tieàn thaân chuûa Gia Ñình Phaät töû, nhö sau:
(…)
” Hoài ñoù, hoïc sinh, keå caû ngöôøi lôùn, nhöõng caâu chuyeän trao ñoåi thöôøng ngaøy vôùi nhau hay chen vaøo tieáng Phaùp nhö toi, moi, vous v.v… Chuùng toâi (Gia ñình Phaät Hoùa Phoå) ñònh raèng ñaõ duøng tieáng Phaùp thì phaûi noùi cho heát caâu, coøn caâu tieáng meï ñeû khoâng ñöôïc chen vaøo tieáng Phaùp, tröø nhöõng tieáng ñaõ Vieät hoùa töø laâu. Moãi anh em chuùng toâi ñeàu giöõ moät cuoán soå, ghi vieäc thieän vaø ghi loãi noùi hai thöù tieáng. Vieäc naày thöïc haønh trong tinh thaàn töï giaùc. Trong buoåi hoïp haøng tuaàn, ñem ra kieåm laïi, xem nhö ñieåm “thi ñua”.
(…)
“… Vaøo nhöõng Naêm 1930, 1940, ña soá ngöôøi muoán haùt cho vui, ñeàu haùt theo baøi haùt tieáng Phaùp. Ngöôøi lôùn thì Madelon, J’ai deux amours… Baïn treû nhö höôùng ñaïo sinh thì Chanson D’alouette, Freøre Jacques v.v… ñeán nhö baøi haùt chaùnh thöùc cuûa höôùng ñaïo cuõng baèng tieáng Phaùp ( Si nous voulons eâtre forts v.v…), cho ñeán ngaøy hoïp höôùng ñaïo toaøn quoác taïi Hueá (hình nhö laø Töù Taây, toâi queân) tröôûng Taï Quang Böûu môùi caát tieáng haùt “Muoán neân ngöôøi cöôøng traùng ngaøy nay…” tröôùc maët vua Baûo Ñaïi, khaên ñoùng vaøng, aùo daøi vaøng ñeán döï leã, baét ñaàu cho nhöõng baøi haùt baèng tieáng meï ñeû cho höôùng ñaïo sinh.
(“Nhöõng ngaøy ñaàu cuûa Gia Ñình Phaät Hoùa Phoå”, hoài kyù cuûa Leâ Löøng, Hoà Phuøng söu taàm, trang nhaø AÙi Höõu Vónh Nghieâm).
Chính nhöõng phöông chaâm “Hoïc Phaät, hieåu lôøi Phaät daïy” vaø “Ngöôøi Vieät noùi tieáng Vieät” laø boái caûnh vaø nguyeân nhaân chính ñöa ñeán vieäc Vieät hoùa nghi leã. Cuõng nhö tinh thaàn muoán daønh laïi ñoäc laäp veà maët vaên hoùa, tö töôûng, phuïc hoài thoáng nhaát daân toäc (hoài ñoù chia thaønh Baéc Kyø, Nam Kyø, Trung Kyø -trong haønh chaùnh cuõng nhö trong tö töôûng) ñaõ ñöa ñeán yù chí thoáng nhaát caùc toå chöùc Phaät Giaùo, thoáng nhaát Baéc Toâng vaø Nam Toâng. Haún nhöõng lôøi leõ “Phaät Giaùo Vieät Nam thoáng nhaát Baéc Nam Trung…” (Baøi haùt “Phaät Giaùo Vieät Nam”) vaø “Nhaø Vieät Nam, Nam Baéc Trung saùng tröng AÙ Ñoâng…” (Baøi haùt “Nhaø Vieät Nam”) coù cuøng moät hôi höôùng, aâm höôûng ? Khoâng phaûi laø chuyeän tình côø khi moät trong nhöõng ngöôøi coù coâng ñaàu trong vieäc xaây döïng Ñaïi Taïng Kinh Vieät Nam, Thaày Minh Chaâu, tröôùc ñaây laø huynh tröôûng cuûa Gia Ñình Phaät Hoùa Phoå.
Trong boái caûnh naøy, Phong traøo Vieät hoùa Nghi leã hình thaønh, vaø coù leõ do ñoù, quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Annam Phaät-Hoïc-Hoäi ra ñôøi.
Haàu heát caùc chuøa chieàn Ñaïi Thöøa Vieät Nam ñeàu tuïng kinh trích töø quyeån Thieàn Moân Nhaät Tuïng ñaõ löu haønh töø raát laâu beân Trung Quoác. Nhöõng baøi tuïng Vieät ñöôïc dòch ra töø ñaáy.
B – Böôùc ñaàu cuûa phong traøo Vieät hoùa Nghi leã, quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Annam Phaät-Hoïc-Hoäi
1-YÙ nghóa quyeån Nghi thöùc
Toâi ñöôïc tham khaûo quyeån ” Nghi thöùc Tuïng Nieäm cuûa Annam Phaät-Hoïc-Hoäi”, khoâng thaáy ñeà roõ naêm naøo. Nghi thöùc ñöôïc in taïi nhaø in Ñaéc Laäp, Hueá, bìa ñaàu laø chöõ Vieät, bìa löng laø chöõ Nho, giaù moät haøo 0$10, beân trong coù quaûng caùo cho baùo Vieân AÂm, vôùi caâu “Ngaøi naøo mua Vieân-AÂm nguyeät-san thì xin gôûi thô vaø mandat ñeà teân M. Leâ-ñình-Thaùm Meùdecin du cadre lateùral Hueù”.
Coù leõ quyeån Nghi thöùc naøy ñöôïc xuaát baûn vaøo nhöõng naêm 1940-1944 (khoaûng thôøi gian thaønh laäp ñoaøn Thanh Nieân Phaät Hoïc Ñöùc Duïc vaø Gia Ñình Phaät Hoùa Phoå ).
Trong Quyeån kinh naøy, moãi baøi kinh ñeàu ñöôïc ghi cheùp döôùi caû 3 hình thöùc:
a) ñöôïc dòch hoaøn toaøn ra chöõ Vieät,
b) vaãn coøn giöõ lôøi Nho nhöng phieân aâm baèng Quoác ngöõ,
c) vieát baèng maãu chöõ Haùn.
(Vaø dó nhieân caùc baøi Chuù khoâng ñöôïc dòch ra).
Coâng duïng cuûa quyeån kinh naøy laø coù theå ñaùp öùng ñöôïc caû ba quaàn chuùng, tuøy theo caên cô, yù thích, coù theå tuïng nieäm baèng moät trong ba theå loaïi keå treân.
Theo boái caûnh cuûa vieäc tuïng nieäm vaøo thôøi ñoù, ñaây laø böôùc tieán quan troïng ñaàu tieân, ñaët neàn moùng cho vieäc tuïng nieäm baèng tieáng Vieät sau naøy. Vì muoán tuïng kinh baèng chöõ Vieät, tröôùc heát phaûi coù kinh tuïng ñöôïc dòch ra chöõ Vieät. Nhöõng ngöôøi tham gia phong traøo “Chaán Höng Phaät Giaùo” döïa leân quyeån nghi thöùc naøy (hay nhöõng quyeån töông töï – toâi khoâng daùm chaéc ñaây laø quyeån khinh “chöõ Vieät” duy nhaát, hay ñaàu tieân, vaøo thôøi ñoù) maø khôi ñoäng phong traøo tuïng chöõ Vieät trong caùc khuoân hoäi, nieäm Phaät ñöôøng, caùc Gia Ñình Phaät töû…
Quyeån Nghi thöùc coù leõ ñöôïc truyeàn baù khaù roäng, ít nhaát taïi mieàn Trung, qua caùc toå chöùc khuoân hoäi, Gia Ñình Phaät töû…. Quyeån toâi ñöôïc tham khaûo ñaõ laø kinh nhaät tuïng cuûa moät Phaät töû taïi Nha Trang.
2- Noäi dung quyeån Nghi thöùc
Ñöùng treân tieâu chuaån “Vieät hoùa Nghi leã “, quyeån Nghi thöùc coù theå chia laøm 3 phaàn.
a) Phaàn ñaàu tieân: Nghi-thöùc Tuïng-nieäm Phoå-thoâng, hoaøn toaøn baèng chöõ Vieät, ngoaøi ba caâu Chuù raát ngaén (Chuù Tònh phaùp giôùi, Chuù Quy y, Chuù Luïc-töï-ñaïi-minh). Vôùi lôøi daën cuoái chöông : “Nghi thöùc tuïng nieäm phoå thoâng naày ñeå tuïng nieäm haèng ngaøy moät thôøi, hai thôøi hay ba thôøi, trong buoåi sôùm, buoåi tröa hay buoåi toái… Moät ñieàu coát yeáu laø trong khi tuïng nieäm, phaûi heát loøng kính caån, ñeå yù nôi caâu tuïng nieäm môùi coù thieät ích…”
b) Phaàn hai goàm “Nghi-thöùc tuïng nieäm trong caùc buoåi coâng-phu tu Tònh-Ñoä”, “Nghi thöùc tuïng nieäm khi laøm leã caàu sieâu”, “Nghi thöùc tuïng nieäm caàu an”.
Moãi trang kinh ñöôïc chia laøm hai, nöûa treân laø kinh chöõ Nho (vieát theo Quoác ngöõ ), nöûa döôùi laø kinh dòch ra chöõ Vieät. Ngöôøi trì tuïng coù theå tuøy hyû tuïng nieäm baèng chöõ Nho hay chöõ Vieät.
c) Phaàn ba hoaøn toaøn baèng chöõ Nho, vieát baèng maãu chöõ Haùn.
Nghi thöùc naøy, xeùt veà noäi dung, vaên phong, coù theå coi nhö tieàn thaân cuûa quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” do Toång Hoäi Phaät Giaùo phoå bieán naêm 1961. Noù ñaët nhöõng vieân ñaù ñaàu tieân cho vieäc Vieät Hoùa kinh tuïng sau naøy.
C – Böôùc thöù hai, vöõng chaéc : “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo, 1961
1-YÙ nghóa vaø söï phoå bieán cuûa quyeån Nghi thöùc
Cao ñieåm cuûa phong traøo “Vieät hoùa Nghi leã” coù leõ laø naêm 1961, khi Toång Hoäi Phaät Giaùo cho phoå bieán quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm”:
“Trích Thoâng – Baïch soá 9 T.H.P.G. / U.V.N.L. ñeà ngaøy 29-12-1961 cuûa Thöôïng-Toïa UÛy-vieân Nghi-leã Toång-hoäi Phaät-Giaùo Vieät-Nam, gôûi 3 Taäp-ñoaøn Cö-só: Trung, Nam vaø Baéc-Vieät (taïi Mieàn Nam). (…)
“Vaäy, yeâu-caàu quyù Taäp-ñoaøn hoan-hyû thoâng tö cho caùc Tænh-hoäi, Chi-hoäi, Khuoân-hoäi vaø toaøn-theå hoäi-vieân trong Taäp-ñoaøn… chæ neân duøng caùch tuïng-nieäm ñuùng theo caùc nghi trong cuoán Nghi-Thöùc Tuïng-Nieäm (naày) do Toång-hoäi Phaät-Giaùo Vieät-Nam xuaát-baûn maø thoâi”. (…)
(Coù gôûi Baûn sao cho 3 Taäp-ñoaøn Giaùo-hoäi Taêng Giaø Trung, Nam vaø Baéc-Vieät taïi Mieàn Nam, ñeå yeâu-caàu chænh-ñoán Nghi-leã cho chu ñaùo).
(Trích töø “Nghi thöùc Tuïng Nieäm”, Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Xuaát Baûn,Hoäi Phaät Giaùo Nam Vieät AÁn Haønh )
“Nghi thöùc Tuïng Nieäm” naøy coù raát nhieàu baøi taùn tuïng saùm baèng chöõ Vieät nhö: “Cuùng Höông Taùn Phaät”, “Kyø Nguyeän”, “Quaùn Töôûng”, “Saùm Nguyeän”,”Töï Quy”, “Hoài Höôùng”… vaø ñöôïc söï Chöùng Minh cuûa Chö Hoøa Thöôïng Thích Tònh Khieát, Thích Giaùc Nhieân, Thích Khaùnh Anh, Thích Giaùc Nguyeân.
Maëc daàu coøn coù kinh baèng chöõ Nho nhö “kinh A Di Ñaø”, “kinh Phoå Moân”, “Ma Ha Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña Taâm Kinh”, vaø Chuù baèng chöõ “Phaïn-Vieät-Hoa hoùa” nhö “Chuù Ñaïi-Bi”, … duø chöa ñöôïc Vieät-hoùa moät caùch trieät ñeå, quyeån nghi thöùc naøy laø moät bieán coá lòch söû bôûi tính caùch phoå bieán quy moâ cuûa noù trong phong traøo tuïng kinh baèng chöõ Vieät, ñöôïc 3 taäp Taäp-ñoaøn Cö Só vaø Giaùo-hoäi Taêng Giaø Trung, Nam vaø Baéc-Vieät taïi Mieàn Nam phoå bieán.
2- Noäi dung Nghi thöùc
Qua caùch saép xeáp tuïng nieäm, kinh ñöôïc tuïng, phaàn ñaàu quyeån Nghi thöùc naøy gaàn gioáng quyeån Nghi thöùc cuûa An Nam Phaät Hoïc Hoäi. Toaøn quyeån ñaày ñuû hôn nhieàu, bao goàm taát caû caùc nghi leã chính :
– Nghi thöùc Tònh Ñoä – Nghi thöùc Caàu An – Nghi thöùc Saùm Hoái – Nghi thöùc Caàu Sieâu – Nghi thöùc Leã Xuaát Gia – Nghi thöùc Leã Khaùnh Ñaûn – Nghi thöùc Leã Vu Lan – Nghi thöùc Leã Vía A-Di-Ñaø, Nghi thöùc Leã Thaønh Ñaïo.
– Kinh A-Di-Ñaø (Nho), Kinh Phoå Moân (Nho), Baøi Keå-Thuû (Vieät), Kinh Voâ-Thöôøng(Vieät), Kinh Baùt-Ñaïi Nhaân-Giaùc(Vieät), Trì tuïng Chuù Chuaån-Ñeà (Vieät),
Caùc Nghi Leã noùi chung ñeàu coù boái caûnh töông töï: Nieäm höông leã baùi, Tuïng kinh, Caàu nguyeän vaø hoài höôùng. Toâi taïm duøng Nghi thöùc Tònh Ñoä ñeå laøm thí duï:
a) Nieäm höông leã baùi: Tònh Tam nghieäp chôn ngoân (chuù) / Tònh Phaùp chôn ngoân (chuù) / Cuùng höông taùn Phaät (Vieät) / Kyø nguyeän (Vieät) / Quaùn töôûng (Vieät) / Ñaûnh leã
b) Tuïng kinh : Chuù Ñaïi Bi (chuù) / Ma Ha Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña Taâm Kinh (Nho) / Saùm Nguyeän (Vieät) / Ñaéc sanh Tònh Ñoä (chuù)
c) Hoài höôùng : Töï Quy vaø Ñaûnh Leã (Vieät) / Hoài höôùng chuùng sanh (Vieät).
3- Ruùt kinh nghieäm phoå bieán kinh
Tính caùch quyeát ñònh cuûa söï truyeàn baù quyeån Nghi thöùc naèm ôû söï naêng noå cuûa caùc Taêng Ni, thaám nhuaàn tinh thaàn “Chaán Höng”, yù thöùc cuûa caùc cö só trong caùc toå chöùc khuoân, hoäi, Gia Ñình Phaät töû. Thaät vaäy, baù taùnh thöôøng thöôøng tin theo lôøi daãn daét cuûa Taêng Ni trong taát caû moïi Nghi leã. Khi Taêng Ni “nieâm höông leã baùi” baèng tieáng Vieät, roài phaùt caùc baøi kinh baèng tieáng Vieät cho Phaät töû, thì chaéc chaén hoï seõ tuïng nieäm theo baèng Tieáng Vieät. Cuoäc tranh caõi, neáu coù, giöõa tuïng kinh baèng chöõ Vieät hay chöõ Nho, xuaát phaùt chính yeáu do söï khaùc bieät veà Nghi Leã giöõa caùc Taêng Ni, giöõa chuøa naøy vôùi chuøa kia. Ña soá Phaät töû thöôøng ñi nhieàu chuøa, do ñoù bò daèng co.
Quyeån “Nghi thöùc Tuïng Nieäm” cuûa Toång Hoäi PG, döïa leân söï ñoàng thuaän cuûa nhieàu Toå Chöùc Giaùo Hoäi, noùi caùch khaùc döïa leân moät hình thöùc giaùo quyeàn töông ñoái, neân töø töø trôû thaønh moät quyeån kinh ñöôïc nhieàu ngöôøi tuïng nhaát.
Sau “bieán coá” naøy, “phong traøo Vieät hoùa Nghi leã” coù höôùng khöïng laïi: Khoâng coù moät phong traøo quy moâ töông töï naøo tieáp noái. Thaäm chí, nhieàu vò Taêng laïi döïa vaøo quyeån kinh naøy ñeå ngaên chaän khoâng cho Vieät hoùa hôn nöõa, vôùi laäp luaän “Nhöõng kinh ñieån khaùc ñöôïc dòch Vieät khoâng naèm trong quyeån kinh naøy, vaäy khoâng ñöôïc tuïng”.
Duø sao, beân caïnh quyeån “Nghi thöùc tuïng nieäm” noùi treân, coøn raát nhieàu quyeån “nghi thöùc” khaùc hoaøn toaøn baèng chöõ nho, chöõ “Phaïn-Vieät-Hoa hoùa” ñang lan traøn roäng raõi.
II – Chaëng ñöôøng thöù hai, töø naêm 1963, nhieàu Nghi thöùc chöõ Vieät ra ñôøi nhöng vaán ñeà laïi ñaët ra: Vieät hoùa Nghi leã vaø löïa choïn Kinh tuïng.
Taïi mieàn Nam, cuøng vôùi phong traøo Vieät hoùa kinh ñieån, caùc toå chöùc Phaät Giaùo, Giaùo Hoäi, Khuoân, Hoäi, Nieäm Phaät Ñöôøng, Gia Ñình Phaät töû… moãi ngaøy moät phaùt trieån, moät vöõng chaéc, duø bò kyø thò, ñaøn aùp. Naêm 1963, moät chính quyeàn saét ñaù, vì khoâng yù thöùc roõ söùc maïnh naøy, ñaõ suïp ñoå.
Nhöng sau naêm 1963, caùc toå chöùc Phaät Giaùo daàn daàn suy yeáu, “giaùo quyeàn” tan taønh. Phaàn do chieán tranh leo thang, phaàn vì Taêng Ni bò loâi cuoán vaøo theá cuoäc xoay vaàn, khoâng coøn laøm chuû ñöôïc ñònh höôùng cuûa mình. Naêm 1966-1967, cuoäc khuûng khoaûng noäi boä caøng trôû neân traàm troïng, Giaùo Hoäi noå tung thaønh hai phe “AÁn Quang” vaø “Vieät Nam Quoác Töï”. Trong ñieàu kieän naøy, toàn taïi duø trong chia reõ ñaõ laø moät kyø coâng, ñöøng noùi gì ñeán phaùt trieån, chaán höng. Keát quaû ñaùng keå nhaát trong thôøi ñieåm naøy, do moät vaøi Toân ñöùc thöïc hieän, laø dòch thuaät kinh taïng Pali vaø kinh taïng chöõ Haùn, ñaët neàn moùng cho vieäc thöïc hieän “Ñaïi Taïng Kinh Vieät Nam” sau naøy.
Veà Vieät hoùa Nghi leã cuõng vaäy, phong traøo noùi chung bò teâ lieät, neáu khoâng noùi laø thoaùi hoùa.
Tuy nhieân, keå töø naêm 1950 (Hoäi Nghò PG Theá Giôùi taïi Colombo), PG VN tieáp xuùc moãi ngaøy moãi nhieàu vôùi Phaät Giaùo theá giôùi ,nhaát laø Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy, qua nhöõng hoäi nghò quoác teá, qua caùc taêng ni xuaát ngoaïi du hoïc sang AÁn Ñoä cuõng nhö sang Nhaät Baûn hay caùc nöôùc AÂu Myõ. Vôùi nhöõng töông quan quoác teá naøy, cuõng nhö qua söï phoå bieán coâng trình dòch thuaät cuûa Thaày Minh Chaâu baét ñaàu vaøo cuoái thaäp nieân 60, söï hieåu bieát veà Kinh taïng Nguyeân thuûy moãi ngaøy moãi thaâm saâu, Heä phaùi Nguyeân thuûy ñöôïc chö Taêng Baéc toâng bieát nhieàu hôn. Söï kieän naøy aûnh höôûng saâu ñaäm ñeán phong traøo Vieät hoùa Nghi leã sau naøy. Cho ñeán naêm 1961, nhöõng Taêng Ni trong phong traøo Vieät hoùa Nghi leã chæ bieát ñeán kinh Ñaïi thöøa, do ñoù Vieät hoùa Nghi leã chæ coù nghóa laø phieân dòch quyeån Thieàn Moân Nhaät Tuïng coù saün cuûa Trung Quoác. Keå töø nay, vaán ñeà ñöôïc ñaët ra: hoäi nhaäp Kinh taïng Nguyeân thuûy, thöïc söï thoáng nhaát Nam Baéc Toâng.
Cho ñeán ngaøy hoâm nay, moät soá daáu hieäu ñaùng möøng ñang thaáp thoaùng. Raát nhieàu Nghi thöùc Tuïng Nieäm hoaøn toaøn baèng tieáng Vieät ra maét, trong ñoù phaûi keå Nghi thöùc cuûa ba trung taâm: Truùc Laâm Ñaø Laït (vaø caùc töï vieän tröïc thuoäc), Laøng Mai (vaø caùc töï vieän tröïc thuoäc), Truùc Laâm Paris (Phaùp) . Gaàn ñaây nhaát, vaøo naêm 2000, xuaát hieän quyeån Nghi thöùc Tuïng Nieäm do Ban Vaên Hoùa Tænh Hoäi Phaät Giaùo Tænh Thöøa Thieân-Hueá thöïc hieän. Ngoaøi ra, qua Trang nhaø Ñaïo Phaät Ngaøy Nay, toâi cuõng ñöôïc bieát ñeán nhöõng Nghi thöùc do Thaày Nhaät Töø soaïn naêm 1994 vaø ñöôïc chuøa Giaùc Ngoä aán toáng laàn ñaàu vaøo naêm 1994 (Kinh Nhaät Tuïng) vaø cuoái naêm 1998 (Caàu an, Caàu sieâu).
Toâi noùi ñeán nhöõng nghi thöùc naøy, khoâng phaûi vì nghó raèng ñaây laø nhöõng nghi thöùc duy nhaát ñöôïc Vieät hoùa, hoaëc laø nhöõng nghi thöùc “hay” nhaát. Chaéc chaén coøn raát nhieàu Nghi thöùc Vieät hoùa khaùc ñang ôû daïng baûn thaûo hay ñaõ ñöôïc aán toáng, nhöng ñaây laø nhöõng nghi thöùc ñöôïc moät soá chuøa, ñaïo traøng tuïng nieäm trong moät thôøi gian khaù daøi, khaù phoå bieán, vaø theo toâi nghó, coù theå tieâu bieåu cho 5 ñöôøng höôùng chính hieän nay nhaèm traû lôøi caâu hoûi : laøm sao Vieät hoùa Nghi leã ?
Trong 5 Nghi thöùc naøy, coù Nghi thöùc trong ñoù taát caû caùc phaàn Nhaät tuïng laãn Caàu an, Caàu sieâu… ñöôïc in thaønh moät saùch, coù Nghi thöùc trong ñoù caùc phaàn ñöôïc phaân ra thaønh nhieàu quyeån (nhö tröôøng hôïp Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä), coù quyeån khoâng coù Nghi thöùc Caàu an, Caàu sieâu (nhö Nghi thöùc Truùc Laâm Ñaø Laït). Veà danh xöng, khi noùi ñeán moät Nghi thöùc, thí duï “Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä”, ta chæ ñònh chung taát caû caùc phaàn Nhaät Tuïng, Caàu an, Caàu sieâu… duø coù theå moãi phaàn ñöôïc soaïn, in thaønh saùch rieâng. Muïc tieâu cuûa baøi naøy laø tìm hieåu ñöôøng höôùng soaïn Nghi thöùc chöù khoâng phaûi phaân taùch caáu truùc töøng quyeån.
1 – Nghi thöùc Truùc Laâm Ñaø Laït
Nghi thöùc tham khaûo : “Nghi-Thöùc Saùm-Hoái Saùu-Caên”, Thieàn Vieän Truùc Laâm Ñaø Laït, 1994
a-YÙ nghóa
Nghi thöùc tuïng kinh hai thôøi: buoåi tröa (Taâm Kinh Baùt Nhaõ) vaø buoåi toái (Nghi thöùc Saùm Hoái – Vua Traàn Thaùi Toâng) ñaõ ñöôïc dòch hoaøn toaøn ra tieáng Vieät vaø ñöôïc trì tuïng taïi Thieàn Vieän Truùc Laâm Ñaø Laït. Veà quyeån kinh naøy, Hoøa Thöôïng Thanh Töø noùi : “Ñieàu ñoù giuùp ngöôøi ñoïc vaø ngöôøi nghe deã hieåu, deã thaâm nhaäp… Trong söï chyeån dòch buoåi ñaàu khoâng traùnh khoûi choùi tai ngöôøi nghe (vì chöa quen tai) vaø coøn nhieàu thieáu soùt, song chuùng toâi baïo daïn taïo moät caùi nhôn nhoû, mong sau naøy seõ ñaâm choài, naûy töôïc nhieàu hôn… Chuùng toâi coá laøm soáng laïi nhöõng caùi hay, caùi ñeïp cuûa toå tieân mình, ñoàng thôøi Vieät hoùa nghi thöùc tu haønh ñeå traùnh caùi loãi tha hoùa laâu nay chuùng ta vaáp phaûi” ((HT Thích Thanh Töø – Dieãn vaên khai maïc leã khaùnh thaønh Thieàn Vieän Truùc Laâm Ñaø Laït – 1994). (theo Leâ Troïng Cöôøng: “Dòch, Tuïng, Giaûng Kinh vaø tieán haønh nghi leã Phaät Giaùo baèng tieáng Vieät: Moät Cuoäc Caùch Maïng Lôùn Lao Vaø Böùc Thieát” – Phaät Giaùo Trong Theá Kyû Môùi, Tuyeån taäp I – trang 149- NXB Giao Ñieåm, Hoa Kyø,1996)).
Noùi chung, Nghi thöùc naøy laø phöông tieän tu taäp cho nhöõng Phaät töû, taêng só hay cö só, tu thieàn trong moät thieàn vieän, tònh thaát, khoâng thaáy kinh ñieån phuïc vuï vieäc “ñôøi” nhö caàu sieâu, caàu an…
Ñaëc ñieåm cuûa quyeån kinh naøy, coù leõ laø tinh thaàn voâ thöôøng voâ ngaõ cuûa chính noù. Hoøa thöôïng Thanh Töø soaïn kinh vôùi phong caùch cuûa moät Thieàn Sö, ñaõ tuyeân boá ” chuùng toâi baïo daïn taïo moät caùi nhôn nhoû, mong sau naøy seõ ñaâm choài, naûy töôïc nhieàu hôn…”. Thaày khoâng coá tình taïo ra moät quyeån kinh “ñaày ñuû” moïi beà. Thaày öôm haït troàng caây, caây seõ ñaâm choài, naåy loäc, ra caønh ra laù.
b- Noäi dung
Nghi-Thöùc cuûa Thieàn Vieän Truùc Laâm Ñaø Laït goàm coù:
– Nghi-Thöùc Saùm Hoái Saùu-Caên,
Keä Nguyeän Höông, Taùn Phaät, Taùn Phaùp, Taâm-Kinh Trí-Tueä Cöùu Kính Roäng Lôùn, Leã Phaät Toå, Baøi Saùm Hoái Saùu Caên, Chí Taâm Phaùt Nguyeän, Chí Taâm Hoài Höôùng, Phuïc Nguyeän, Hoài Höôùng, Ba Töï Qui Y.
– Nghi-Thöùc Ngoï Trai,
Cuùng Ñaïi Baøng, Naêm Phaùp Quaùn, Taâm-Kinh Trí-Tueä Cöùu Kính Roäng Lôùn, Phuïc Nguyeän.
Taát caû caùc kinh ñeàu baèng tieáng Vieät. Trong “Taâm-Kinh Trí-Tueä Cöùu Kính Roäng Lôùn” coøn giöõ Chuù “Yeát ñeá, Yeát ñeá, Ba La Yeát Ñeá, Ba La Taêng Yeát Ñeá, Boà Ñeà Taùt Baø Ha”.
2 – Nghi thöùc Laøng Mai
Nghi thöùc tham khaûo : Nghi thöùc Tuïng Nieäm toaøn baèng quoác vaên, NXB Laù Boái, San Jose 1989.
Hình bìa quyeån Nghi thöùc tuïng nieäm cuûa Laøng Mai
Khi baét ñaàu vieát baøi naøy (giöõõa naêm 2000), toâi ñöôïc bieát quyeån nghi thöùc ñaõ ñöôïc in laïi, nhöng khoâng bieát trong laàn taùi baûn coù söûa ñoåi nhieàu khoâng ? Duø sao neáu caùc kinh coù ñöôïc theâm bôùt saép xeáp laïi, tinh thaàn quyeån Nghi thöùc coù leõ khoâng thay ñoåi.
Ngoaøi ra, Toâi cuõng ñöôïc tham khaûo quyeån “Nhaät tuïng Thieàn moân naêm 2000”.
a-YÙ Nghóa
Döïa theo phong caùch dòch thuaät, caùch duøng töø, noäi dung, noù hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi nhöõng nghi thöùc thoâng duïng töø tröôùc, keå caû Nghi thöùc tuïng nieäm do Toång Hoäi Phaät Giaùo phoå bieán nhöõng naêm 1961, 1962.
Chöõõ “Phaät” moïi ngöôøi quen duøng trong tuïng nieäm, ñaõ ñöôïc thay baèng chöõ “Buït” thöôøng ñöôïc bieát nhieàu hôn trong vaên chöông daân gian, hay trong phaân taùch khoa hoïc ngoân ngöõ, Buït = Boud cuûa Bouddha. Dó nhieân caùc baøi kinh ñeàu “toaøn baèng quoác vaên”. Kinh Baùt Nhaõ ñöôïc dòch hoaøn toaøn ra tieáng Vieät, veà Chuù “Yeát ñeá yeát ñeá, Ba la yeát ñeá, Ba la taêng yeát ñeá. Boà ñeà taùt baø ha” thì ñöôïc giöõ “Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhi Svaha”. Ñaây laø moät caâu coù veû laø Chuù nhöng khoâng phaûi laø Chuù, vì ñoïc leân, moïi ngöôøi ñeàu hieåu, keå caû nhöõng ngöôøi Myõ, Phaùp…. Trong moät soá baøi, coù theâm moät soá caâu tuïng baèng Pali nhö Namo Buddhaya (Nam Moâ Phaät), Buddham Saranam Gacchami (con xin quy y Phaät)… laø nhöõng caâu tuïng tam quy quoác teá cuûa truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy. Trong caùc phaàn “Nghi thöùc Hoä Nieäm Sieâu Ñoä” vaø “Nghi thöùc Saùm Hoái” coù moät vaøi Chuù nhö : “Chôn Ngoân Dieät Toäi cuûa baûy ñöùc Buït”, “Chôn Ngoân Quyeát Ñònh Vaõng Sanh”, “Chôn ngoân bieán thöïc” vaø “Chôn ngoân cuùng döôøng phoå bieán”.
Noùi chung, Nghi thöùc naøy muoán dung hôïp “Thieàn, Tònh, Maät”. Tuy vaäy, nhöõng Chuù ñöôïc tuïng (töông ñoái ít) laø nhöõng chuù ngaén, khoâng thaáy Chuù Ñaïi Bi.
Veà Nhaät tuïng, “Trong saùch Nhaät Tuïng Thieàn Moân Naêm 2000 naøy, hai buoåi coâng phu ôû chuøa ñaõ ñöôïc thay ñoåi ñeå noäi dung ñöôïc giaøu coù hôn veà caû hai phía thieàn taäp vaø kinh vaên. Thay vì ngaøy naøo cuõng tuïng nhöõng kinh nhö nhau, ta ñöôïc trì tuïng moãi ngaøy moät hay nhieàu kinh khaùc nhau, do ñoù nhöõng kinh ñieån caên baûn veà thieàn taäp ñeàu ñöôïc coù dòp trì tuïng vaø hoïc hoûi. (…) Saùch naøy coáng hieán nhieàu kinh khaùc nhau cho baûy ngaøy trong tuaàn, vaø nhöõng tieát muïc cuûa buoåi coâng phu cuõng ñaày ñuû nhö trong nghi thöùc truyeàn thoáng, chæ coù khaùc hôn laø nghi thöùc môùi ñöôïc trì tuïng hoaøn toaøn baèng Quoác ngöõ”. ( trích “Lôøi noùi ñaàu” cuûa “Nhaät Tuïng Thieàn Moân naêm 2000”)
Hình bìa quyeån Nhaät Tuïng Thieàn Moân Naêm 2000
Lôøi kinh, nghóa kinh, noùi chung dó nhieân laø hay, vì ngöôøi soaïn kinh vöøa laø moät Thieàn Sö hoïc löïc uyeân thaâm, vöøa laø moät nhaø thô, nhaø vaên, nhaø baùo, nhaø khôi ñoäng phong traøo… Tuy vaäy, ta coù theå töï hoûi, khoâng bieát coù caùch naøo “baéc caàu” nhöõng kinh naøy vôùi ña soá Phaät töû coøn theo loái tuïng nieäm cuõ ñöôïc khoâng? Khoâng leõ chæ “baéc caàu” baèng daêm ba caâu Chuù ?
Nghi thöùc coá gaéng keát hôïp Nam Baéc Toâng, ngoaøi nhöõng Kinh Ñaïi thöøa, coøn coù Kinh trích töø Taïng Nguyeân Thuûy nhö Kinh Thöông Yeâu… vaø trong moät soá leã coù ñoïc Tam Quy baèng Pali. Caùc phaàn Tònh Ñoä Di Ñaø, Phoå Moân khaù nheï.
Taêng Ni, Phaät töû theo heä phaùi cuûa Laøng Mai khaù ñoâng taïi haûi ngoaïi, vôùi moät trung taâm ñaøo taïo quoác teá taïi Phaùp.
b-Noäi dung (baûn 1989)
Nghi thöùc bao goàm: Coâng Phu Haøng Ngaøy, Hoä Nieäm Sieâu Ñoä, Caøi Hoa Vu Lan, Truyeàn Thoï Tam Quy, Hoä Nieäm Hoân Leã, Leã Taém Buït, Tuïng Giôùi, Saùm Hoái. Phaàn Kinh Vaên coù: Kinh Thöông Yeâu, Kinh Phöôùc Ñöùc, Kinh Anuradha, Kinh Taùm Ñieàu Giaùc Ngoä, Kinh Ngöôøi Bieát soáng moät mình, Kinh Trung Ñaïo Nhaân Duyeân, Kinh Phaùp AÁn, Kinh Giaùo Hoùa Ngöôøi Beänh. Phaàn Phuï Luïc: Thi Keä Nhaät Duïng, Nghi thöùc AÊn Côm Im Laëng, Baøi Saùm Quy Maïng.
Thí duï : Noäi dung Nghi thöùc Hoä Nieäm Sieâu ñoä ( chæ trong Nghi thöùc naøy môùi coù nhieàu Chuù, raát hieám trong caùc Nghi thöùc coøn laïi ) : Thieàn haønh (30 phuùt)/ Thieàn toïa (12 phuùt)/ Daâng höông/ Taùn Döông/ Laïy Buït/ Keä môû kinh/ Taâm kinh Baùt Nhaõ/ Khai thò / Xöôùng leã/ Khai thò/ Nieäm Buït/ Trì chuù (Dieät toäi,Vaõng Sanh)/ Cuùng döôøng (Chuù bieán thöïc, bieán thuûy, cuùng döôøng phoå bieán), Keä cuùng döôøng/ Quy Nguyeän/ Quay veà nöông töïa/ Hoài höôùng.
c. Noäi dung kinh “Nhaät Tuïng Thieàn Moân naêm 2000”:
Thöù 2, Saùng: Kinh Kim Cöông, Kinh Thöông yeâu – Chieàu : Kinh Möôøi Nguyeän Phoå Hieàn, Kinh Dieät Tröø Phieàn Giaän / Thöù 3, Saùng : Kinh Quaùn Nieäm Hôi Thôû, Chieàu : Kinh Söùc Maïnh Quan AÂm, Taùm Ñieàu Giaùc Ngoä cuûa Caùc Baäc Ñaïi Nhaân / Thöù 4, Saùng : Kinh Boán Lónh Vöïc Quaùn Nieäm – Chieàu: Kinh Trung Ñaïo Nhaân Duyeân, Kinh Soi Göông / Thöù 5, Saùng: Kinh Ngöôøi Bieát Soáng Moät Mình – Kinh Baùt Nhaõ Haønh – Chieàu : Kinh Ba Cöûa Giaûi Thoaùt / Thöù 6, Saùng: Kinh Ngöôøi Baét Raén – Chieàu: Kinh A Di Ñaø / Thöù 7: Kinh Ñoä Ngöôøi Haáp Hoái – Chieàu: Kinh Phöôùc Ñöùc, Kinh Tinh Yeáu Baùt Nhaõ Ba La Maät Ña/ Chuû Nhaät, Saùng: Kinh Tuoåi treû vaø Haïnh Phuùc, Kinh Haûi Ñaïo Töï Thaân – Chieàu : Saùm Nguyeän
Ngoaøi ra trong Nghi thöùc naøy coøn coù caùc phaàn: Chuùc Taùn Raèm vaø Moàng Moät, Chuùc Taùn Toå Sö, Cuùng Ngoï, Thoï rai, Truyeàn Giôùi Sa Di, Tuïng Giôùi Sa Di.
3 – Nghi thöùc Truùc Laâm Paris
Nghi thöùc naøy ñöôïc soaïn thaûo töø naêm 1966, khi Hoøa thöôïng Thieän Chaâu böôùc chaân tôùi Phaùp. Töø ñoù ñeán nay, Nghi Thöùc ñöôïc caûi bieán ñoâi ba laàn, baûn cuoái cuøng ñöôïc aán toáng naêm 1998. Nghi thöùc hoaøn toaøn baèng chöõ Vieät; trong phaàn tam quy nguõ giôùi coù ghi theâm chöõ Pali. Trong caùc buoåi leã cuûa ngöôøi Vieät, chæ ñoïc tam quy nguõ giôùi baèng tieáng Vieät. Trong buoåi leã coù nhieàu ngöôøi xöù khaùc, hay coù nhieàu Phaät töû tu theo Toâng phaùi Nguyeân Thuûy thì ñoïc chöõ Pali.
Hình bìa quyeån Nghi thöùc leã Phaät cuûa Chuøa Truùc Laâm, Paris
a – YÙ nghóa
Tinh thaàn quyeån kinh ñöôïc noùi roõ trong phaàn Ghi Chuù vaø trong laù thö Thaày Thieän Chaâu traû lôøi moät Phaät töû, laù thö ñöôïc ñaêng treân baùo Tin Phaät cuûa Hoäi PTVKHN.
– Thöù nhaát, quyeån kinh naøy chæ coù tính caùch giai ñoaïn, ñeå chôø ñôïi moät quyeån “nghi thöùc leã Phaät khaùc seõ ñöôïc soaïn ra ñeå thay theá khi tinh thaàn thoáng nhaát cuûa Phaät töû Vieät Nam ñöôïc vöõng chaéc hôn”.
Trong phaàn “Ghi Chuù” cuûa quyeån nghi thöùc, Thaày Thieän Chaâu vieát:
“Phaät töû Vieät Nam phaàn ñoâng tu hoïc theo Baéc toâng vaø chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa Toâng Tònh Ñoä. Moät soá ít theo Nam Toâng. Hieän nay Phaät töû Vieät Nam ñang xaây döïng neàn Phaät giaùo thoáng nhaát khoâng phaân bieät toâng phaùi vaø ñòa phöông.
Ñeå Phaät giaùo Vieät Nam ñöôïc thaät söï thoáng nhaát, nghi leã phaûi ñöôïc toå chöùc trong tinh thaàn toång hôïp vaø theå hieän ñaïo lyù nguyeân thuûy cuûa Phaät.
Tuy nhieân, trong giai ñoaïn ñaàu, ngöôøi ta chæ coù theå xeáp ñaët theá naøo ñeå nghi leã bôùt phaàn giaùo lyù toâng phaùi maø vaãn khoâng caét ñöùt vôùi phong tuïc coå truyeàn.
Nghi thöùc leã Phaät naøy ñöôïc soaïn ra trong tinh thaàn aáy vaø seõ ñöôïc duøng trong giai ñoaïn ñaàu tieân naøy maø thoâi.
Mong raèng moät nghi thöùc leã Phaät khaùc seõ ñöôïc soaïn ra ñeå thay theá khi tinh thaàn thoáng nhaát cuûa Phaät töû Vieät Nam ñöôïc vöõng chaéc hôn.”
– Thöù hai, Quyeån kinh nhaèm hai muïc tieâu: trieät ñeå “Vieät hoùa nghi leã” vaø thöïc söï “thoáng nhaát Baéc Nam toâng”.
Thaày Thieän Chaâu ñaõ traû lôøi caâu hoûi cuûa moät Phaät töû treân baùo Tin Phaät, soá 13, ngaøy 14-3-1970 (Phaùp):
Caâu hoûi :
” Paris, ngaøy 24-2-1970
Kính baïch Thaày,
(…)
Coù ñieàu con hôi thaéc maéc laø taïi sao Thaày khoâng cho tuïng kinh theo nghi thöùc ôû beân nhaø maø laïi cho tuïng theo nghi thöùc môùi, trong ñoù coù tam qui nguõ giôùi baèng tieáng Pali vaø kinh Chôn Haïnh phuùc vaø kinh Töø bi baèng tieáng Vieät. Con tuïng coù hôi khoù vì môùi tuïng laàn ñaàu. Chæ coù baøi saùm hoái boán hoaèng theä nguyeän, tam töï qui vaø hoài höôùng coâng ñöùc laø con tuïng theo moät caùch deã daøng thoâi. Con thaéc maéc ñieàu naày laø vì beân nhaø hieän nay taát caû ai cuõng tuïng theo nghi thöùc maø nhö Thaày bieát laø coù chuù Ñaïi bi, coù chuù Chuaån ñeà, coù kinh Baùt nhaõ. Ñoù laø theo Baéc Toâng. Coøn Nam Toâng thì con nghe raèng caùc Phaät töû tuïng kinh Pali. Nhö vaäy, ôû ñaây Thaày theo Nam Toâng hay Baéc Toâng vì Thaày cho tuïng caû Pali maø caû baøi Ñeä töû Kính laïy vaø Töù hoaèng theä nguyeän vv… Vaø taïi sao laïi tuïng kinh Chôn Haïnh phuùc, kinh Töø Bi maø khoâng tuïng kinh Di ñaø, Phoå moân vv…
(…)
Traû lôøi :
Villejuif, ngaøy 5 thaùng ba 1970 P.L. 2513
Ñaïo höõu Dieäu Taâm thaân meán,
(…)
Chöõ Haùn Vieät ñoái vôùi phaàn ñoâng raát laø xa laï. Trong khi ñoù muïc ñích cuûa vieäc tuïng kinh laø ñeå hieåu lôøi Phaät daïy vaø phaùt bieåu moät caùch chôn thaønh nhöõng yù nguyeän cao ñeïp cuûa mình, cao xa hôn laø ñeå giao caûm vôùi caùc baäc giaùc ngoä. Nhö theá thì khi tuïng kinh neân tuïng caùc kinh baèng thöù tieáng maø mình deã hieåu nhaát. Ñöùc Phaät ngaøy xöa thuyeát phaùp baèng tieáng AÁn ñoä – theo phaàn ñoâng, Ngaøi thuyeát phaùp baèng tieáng Paâli. Kinh ñieån thuoäc heä thoáng Baéc Toâng ñöôïc ghi laïi baèng chöõ Sanskrit hay Pakrit vaø ñöôïc dòch sang chöõ Trung Hoa. Ngaøy xöa ngöôøi Vieät Nam mình chòu aûnh höôûng vaên hoùa Trung Hoa neân trong caùc chuøa chieàn thöôøng tuïng kinh baèng tieáng Haùn Vieät. Ngaøy nay, vì aûnh höôûng cuûa vaên minh AÂu Myõ, ít ngöôøi bieát chöõ Haùn. Do ñoù, Phaät töû chuùng ta neân tuïng kinh baèng chöõ Vieät ñeå khi tuïng mình hieåu ñöôïc ngay nhöõng lôøi hay yù ñeïp cuûa kinh. Nhö vaäy, söï “xoâng öôùp” taâm linh cuõng coù nhieàu keát quaû toát ñeïp.
Veà caâu hoûi Phaät töû beân naøy theo Nam Toâng hay Baéc Toâng maø tuïng ba qui y vaø naêm giôùi baèng Paâli vaø kinh Chôn Haïnh phuùc, kinh Töø Bi maø khoâng tuïng caùc chuù nhö chuù Ñaïi bi, chuù Chuaån ñeà vv…, chaéc Ñaïo höõu ñaõ thaáy moät phaàn naøo laø Phaät töû beân naày khoâng thuoäc Nam Toâng hay Baéc Toâng maø chæ laø Phaät töû. Noùi roõ hôn thì Phaät töû beân naày laø Phaät töû muoán hoïc taát caû nhöõng ñieàu hay cuûa taát caû caùc toâng phaùi, muoán thöïc hieän muïc ñích thoáng nhaát Nam Toâng, Baéc Toâng cuûa Giaùo Hoäi beân nhaø. Sôû dó Phaät töû beân naày tuïng ba qui y vaø naêm giôùi laø vì chính Hoäi Phaät giaùo Lieân Höõu quoác teá ñaõ quyeát ñònh: “Phaät töû neân tuïng ba qui y vaø naêm giôùi tröôùc caùc buoåi leã Phaät vaø caùc cuoäc hoäi hoïp”. Vaø hoï tuïng baèng Paâli laø ñeå gaây tinh thaàn ñoàng nhaát khoâng nhöõng giöõa Phaät töû Nam Toâng, Baéc Toâng Vieät Nam maø caû giöõa Phaät töû Vieät Nam vôùi Phaät töû Phaùp, Anh, Laøo, Mieán ñieän, Tích Lan vv… Nhö Ñaïo höõu ñaõ thaáy, hoâm noï coù nhieàu Phaät töû Phaùp cuõng tuïng ba qui y vaø naêm giôùi vôùi chuùng ta.
Ñeán ñaây coù leõ Ñaïo höõu ñaõ töï hoûi: “taïi sao tuïng ba qui, naêm giôùi baèng Paâli maø khoâng tuïng chuù Ñaïi bi, chuù Chuaån ñeà baèng tieáng Phaïn (Sanskrit)?” Toâi xin giaûi thích tieáp: ba qui y, naêm giôùi laø nhöõng ñieàu caên baûn maø baát cöù Phaät töû naøo, Nam Toâng hay Baéc Toâng, Phaùp hay Vieät, ñeàu phaûi bieát. Coøn caùc baøi thaàn chuù chæ coù ngöôøi Phaät töû theo Maät giaùo (Tantrisme) môùi tuïng maø thoâi. Ñoù laø khoâng noùi ñeán ñieàu khoâng chính xaùc do söï phieân aâm töø chöõ Phaïn sang chöõ Taøu vaø ñöôïc ñoïc ra baèng tieáng Vieät. Hôn nöõa caùc baøi chuù naày khoâng theå giaûng nghóa.
(…).
Coøn taïi sao khoâng tuïng kinh A-di-Ñaø, Phoå Moân maø laïi tuïng kinh Chôn Haïnh phuùc, kinh Töø Bi ? Toâi xin noùi roõ raèng toâi khoâng heà ngaên trôû vieäc tuïng caùc kinh naày nhöng toâi chæ khuyeán khích nhöõng ngöôøi naøo hieåu nghóa vaø quen tuïng caùc kinh naày neân tuïng rieâng ôû nhaø. Khoâng caàn noùi ñeán tính caùch toâng phaùi cuûa noù: kinh A-di-Ñaø thích hôïp vôùi ngöôøi theo Toâng Tònh Ñoä, kinh Phoå Moân thích hôïp cho nhöõng ngöôøi tin töôûng Boà taùt Quan AÂm.
(..)
Trong khi ñoù, kinh Chôn Haïnh phuùc vaø kinh Töø Bi laø nhöõng kinh ngaén, hay, vaø caên baûn cho taát caû Phaät töû vaø cuõng laø nhöõng kinh do chính ñöùc Phaät ñaõ noùi ra. Vaû laïi ñôøi soáng beân naày quaù ö baän roän, ai cuõng phaûi lo soáng, ít ngöôøi raûnh rang. Phaät töû ñi leã Phaät haèng thaùng nhö vaäy laø quí laém. Vì vaäy, trong moãi buoåi leã Phaät coù nhieàu tieát muïc phaûi thöïc hieän nhö tham Thieàn, thuyeát phaùp vaø moät khoaûng thôøi giôø cho Phaät töû thaêm vieáng vaø chuyeän troø vôùi nhau. Hôn nöõa, söï tuïng kinh laø coát ôû söï hieåu nghóa cuûa kinh.
Chính ñöùc Phaät ñaõ daïy:
Tuïng traêm baøi keä voâ nghóa
Chaúng baèng tuïng moät lôøi ñuùng Chaùnh Phaùp
Maø khi nghe ñeán ngöôøi ta ñöôïc an laønh
(Dhammapada, 102)
Noùi chung, ta coù theå noùi laø Nghi thöùc Truùc Laâm “tieáp thu coù choïn loïc” Nghi thöùc do Toång-hoäi Phaät-Giaùo Vieät-Nam xuaát-baûn vaøo nhöõng naêm 60, phaùt huy tinh thaàn Vieät hoùa tuïng nieäm cuûa thôøi chaán höng ñaïo Phaät. Caùc phaàn tuïng cuûa chuû leã hay tuïng nieäm thoâng thöôøng cuûa ñaïi chuùng thì gaàn nhö laáy laïi nguyeân vaên.
Söï khaùc bieät so vôùi Nghi thöùc cuûa Toång Hoäi laø:
– Tuyeät ñoái gaït yeáu toá Maät Toâng ra ngoaøi : khoâng nieäm Chuù vaø dó nhieân khoâng coù “Chuù Ñaïi Bi”.
– Khoâng coù kinh A-Di-Ñaø, Phoå-Moân.
– Kinh Baùt Nhaõ ñöôïc dòch hoaøn toaøn ra tieáng Vieät
– Theâm phaàn ñoïc Tam Quy Nguõ giôùi theo truyeàn thoáng Nguyeân Thuûy
– Ngoaøi ra coøn moät soá kinh khaùc baèng tieáng Vieät ñöôïc dòch töø taïng Paøli: Kinh Chuyeån phaùp luaân, Kinh Chaân haïnh phuùc, Kinh Töø Bi, Kinh Voâ Ngaõ Töôùng, Phöông phaùp quaùn nieäm hôi thôû vaøo hôi thôû ra, Kinh Giaùo Thoï Thi Ca La Vieät, Kinh nhaäp töùc xuaát töùc nieäm.
b – Noäi dung
Nghi thöùc Caàu An / Nghi thöùc Caàu Sieâu / Nghi thöùc Leã Thaønh Hoân / Nghi thöùc Leã Phaät Ñaûn / Leã Vu lan Baùo Hieáu / Baùt Quan trai Giôùi / Phuï Luïc: Kinh Giaùo Thoï Thi Ca La Vieät (Singalovada sutta – dòch töø Paøli) – Kinh nhaäp töùc xuaát töùc nieäm (Anapanasatisutta – dòch töø Paøli ).
c – Hai thí duï :
Nhö ñaõ noùi ôû treân, quyeån kinh naøy tieáp thu moät soá kinh trong quyeån Nghi thöùc cuûa Toång Hoäi PGVN (1961). Ñeå coù moät yù nieäm veà töông quan giöõa hai quyeån kinh, ta thöû ñoái chieáu noäi dung hai quyeån. Trong Nghi thöùc Truùc Laâm, nhöõng kinh trích töø Nghi thöùc Toång Hoäi PGVN seõ ñöôïc ghi chuù sau ñaây baèng chöõ “Toång Hoäi” . Nghi thöùc xuaát phaùt töø nghi leã Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy seõ ñöôïc ghi chuù “Nguyeân Thuûy“. Kinh ñöôïc dòch töø Paøli seõ ñöôïc ghi chuù (dòch töø Paøli).
– Nghi thöùc Caàu An
Daâng Höông (Toång Hoäi) / Leã Phaät (Toång Hoäi) / Taùn thaùn Phaät – Ba Quy Y – Naêm giôùi (Nguyeân Thuûy) / Caàu nguyeän / Saùm hoái phaùt nguyeän (Toång Hoäi) / Keä khai kinh / Kinh Chuyeån Phaùp Luaân (dòch töø Paøli) / Kinh Chaân Haïnh Phuùc (dòch töø Paøli) / Nieäm Phaät (Toång Hoäi) / Keä Nhaát Daï hieàn giaû (dòch töø Paøli) / Taâm kinh ñaïi trí tueä sieâu vieät (dòch Vieät) / Boán nguyeän lôùn (Toång Hoäi) / Ba töï quy y (Toång Hoäi) / Hoài höôùng coâng ñöùc (Toång Hoäi)
-Nghi thöùc Caàu Sieâu
Daâng Höông (Toång Hoäi) / Leã Phaät (Toång Hoäi) / Kinh Töø Bi (dòch töø Paøli) / Caàu nguyeän / Keä khai kinh / Kinh Voâ Ngaõ Töôùng (dòch töø Paøli) / Khai thò Höông linh (Toång Hoäi) / Nieäm Phaät (Toång Hoäi) / Taâm kinh ñaïi trí tueä sieâu vieät (dòch Vieät) / Boán nguyeän lôùn (Toång Hoäi) / Ba töï quy y (Toång Hoäi) / Hoài höôùng coâng ñöùc (Toång Hoäi)
4 – Nghi thöùc Tuïng Nieäm do Ban Vaên Hoùa Tænh Hoäi Phaät Giaùo Tænh Thöøa Thieân-Hueá thöïc hieän (naêm 2000): tieán theâm moät böôùc.
a-YÙ Nghóa
Quyeån Nghi thöùc naøy in heät Nghi thöùc naêm 1961 cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo VN phaùt haønh, nhöng toaøn boä phaàn “Hieån giaùo” ñöôïc Vieät hoùa, coäng theâm moät vaøi kinh môùi, trong ñoù coù Kinh Töø Bi, Kinh Chaân Haïnh phuùc, dòch töø taïng Pali, ñaõ ñöôïc Truùc Laâm Thieàn Vieän Paris tuïng nieäm töø laâu nay. Phaàn “Bí Maät Thaàn Chuù” vaãn giöõ nguyeân.
Hình bìa quyeån Nghi thöùc Tuïng Nieäm do Ban Vaên Hoùa Tænh Hoäi Phaät Giaùo Tænh Thöøa Thieân-Hueá thöïc hieän
Neáu phaàn Hieån Giaùo coi nhö ñaõ tieán raát xa, taát caû ñaõ ñöôïc Vieät hoùa, theo yù toâi vaãn coøn hai vaán ñeà coù theå gaây thaéc maéc:
-Ñaây laø moät quyeån kinh hoaøn toaøn theo Tònh Ñoä Di Ñaø, do ñoù yù nghóa thoáng nhaát Baéc Nam Toâng khoâng ñöôïc chuù taâm tôùi, ngoaøi moät vaøi kinh, raát ít, trích dòch töø taïng Pali trong phaàn phuï luïc.
-Vaán ñeà “Bí Maät Thaàn Chuù” vaãn coøn raát bí maät. Taïi sao cuøng laø “tieáng Phaät” maø moãi nôi noùi moät kieåu khaùc nhau : Taây Taïng,Trung Quoác, Vieät Nam ? Phaûi chaêng coù moät thöù “Tieáng Phaät” cuûa Phaät, vaø coù nhieàu “Tieáng Phaät” laø cuûa Toå, Toå Taây Taïng, Toå Vieät Nam, Toå Trung Quoác, Toå Nhaät Baûn… Vaäy coù neân nghieân cöùu noùi cho ñuùng “Tieáng Phaät” khoâng ?
Duø sao, quyeån nghi thöùc naøy, coù leõ seõ ñöôïc phoå bieán roäng raõi, vì döïa leân moät soá kinh quen thuoäc ñaõ coù trong quyeån nghi thöùc naêm 1961 cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo VN.
b-Noäi dung
Ngoaøi nhöõng phaàn Nghi Leã môùi soaïn, taát caû nhöõng Nghi Leã cuõ ñeàu in heät Nghi Leã naêm 1961 cuûa Toång Hoäi PGVN. Nhö ñaõ noùi ôû treân, taát caû phaàn Hieån Giaùo ñeàu baèng tieáng Vieät.
Noäi dung bao goàm :
Nghi thöùc Tònh Ñoä / Nghi thöùc Caàu An / Nghi thöùc Caàu Sieâu / Nghi thöùc saùm hoái / Nghi thöùc cuùng ngoï / Nghi thöùc quaù ñöôøng / Nghi thöùc leã xuaát gia / Nghi thöùc leã khaùnh ñaûn / Nghi thöùc Leã Thaønh Ñaïo / Nghi thöùc Leã Vu Lan / Kinh Baùo AÂn Cha Meï / Leã Vía Phaät A Di Ñaø / Kinh Phoå Moân / Nghi thöùc Leã Phaät (cuûa Gia Ñình Phaät töû) / Kinh Voâ thöôøng / Kinh chaân haïnh phuùc / Kinh Töø Bi
Phuï luïc : Baøi keå thuû / Baøi saùm hoái / Baøi qui maïng / Baøi taïi hoäi / Baøi Ngaõ kim / Saùm Phaùt nguyeän Vaõng sinh / Saùm Hoàng Traàn / Vaõn phoùng sinh
5 – Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä
Nghi thöùc Nhaät Tuïng goàm 49 baøi, ñöôïc Thaày Nhaät Töø soaïn vaø xuaát baûn naêm 1994. Ngoaøi Kinh Nhaät tuïng coøn 2 Nghi thöùc Caàu An vaø caàu Sieâu, ñöôïc soaïn naêm 1994 nhöng ñeán naêm 1998 môùi xuaát baûn. Noùi chung, caùc nghi thöùc naøy coá gaéng, veà kinh ñieån, keát hôïp kinh Baéc Toâng vaø kinh Nam Toâng. 3 kinh tuïng phoå thoâng cuûa Baéc Toâng ñeàu coù maët trong caùc Nghi thöùc Caàu An vaø Caàu Sieâu: Kinh Baùt Nhaõ, Kinh A-Di-Ñaø (trong nghi thöùc goïi laø Kinh Theá Giôùi Cöïc Laïc), Kinh Phoå Moân. Bí-maät thaàn chuù khoâng coù maët (Trong Nghi thöùc Caàu an, Taùc giaû giaûi thích nhö sau : “Yeáu toá Maät toâng ñöôïc xem laø yeáu toá ngoaïi nhaäp veà sau khoâng ñöôïc giôùi thieäu trong nghi thöùc naøy“). Caùc Nghi Thöùc Saùm-Hoái, Cuùng Vong, vaø Leã Thaønh Hoân ñaõ ñöôïc soaïn nhöng coù leõ chöa aán toáng (coù theå xem treân Trang nhaø Ñaïo Phaät ngaøy Nay).
a-YÙ Nghóa
YÙ Nghóa caùc Nghi thöùc ñöôïc noùi roõ trong phaàn “Thay lôøi töïa” cuûa quyeån kinh Nhaät tuïng:
(…)Ngöôøi AÁn Ñoä thöïc haønh Phaät Giaùo theo taäp quaùn cuûa AÁn Ñoä. Ngöôøi Trung Hoa tieáp nhaän vaø thöïc haønh theo ngöôøi Trung Hoa. Ngöôøi Nhaät Baûn, ngöôøi Trieàu Tieân, ngöôøi Thaùi Lan… ñeàu tieáp nhaän lôøi Phaät daïy theo ñöùc tính vaø tinh thaàn theo ngoân ngöõ vaø chöõ vieát cuûa hoï. Theá coøn chuùng ta, chuùng ta laïi phaûi vay möôïn nguyeân baûn nghi thöùc trì tuïng Phaät Giaùo Trung Hoa hoaøi hay sao ?
(…)
Tuïng kinh baèng aâm Haùn Vieät, ngöôøi nghe khoâng hieåu, ngöôøi tuïng cuõng khoâng thaáu roõ töôøng taän noäi dung maø deã daøng trôû thaønh moät hình thöùc caàu nguyeän nhö caùc toân giaùo khaùc. Hoï coi ñoù laø nhöõng caâu noùi linh thieâng do Ñöùc Phaät noùi ra, ngöôøi ñoïc tuïng coù theå tai qua naïn khoûi, laøm aên khaém khaù…
(…)
Nhöõng ngöôøi ñoïc kinh haèng ñeâm hoaëc taïi nhaø hoaëc ñeán Chuøa maø khoâng hieåu ñöôïc lôøi daïy trong kinh thì laøm sao coù theå ñi ñuùng chaùnh ñaïo maø Ñöùc Phaät ñaõ vaïch ra. Khoâng ñi ñuùng ñöôøng thì laøm sao ñi ñeán ñuùng nôi caàn ñeán. Nieát Baøn vaø giaûi thoaùt chæ coøn laø nhöõng thöù khoâng töôûng cuûa theá gian ñieân ñaûo naøy. Hoï seõ taïo ra maët traùi cuûa Phaät Giaùo vaø voâ tình laøm cho Phaät Giaùo bò laám laùp, bò lôïi duïng, laøm cho quaàn chuùng trí thöùc deã daøng coù thaùi ñoä khinh thöôøng Phaät Giaùo. Thaûo naøo Ñöùc Phaät ñaõ daïy : Tin ta maø khoâng hieåu ta thì chính nhöõng keû aáy laø keû phæ baùng ta.
(…)
Vaán ñeà tuïng kinh baèng Vieät ngöõ töø laâu ñaõ laøm öu tö caùc baäc cao taêng laõnh ñaïo Phaät Giaùo Vieät Nam khi quyeát ñònh cho ra ñôøi moät nghi thöùc thoáng nhaát naøo ñoù. Baéc Toâng thì duøng aâm Haùn Vieät, Nam Toâng thì duøng Pali vaên khoâng chæ chöùng minh tính chính thoáng cuûa mình maø coøn laø maëc caûm töï toân cuûa toâng phaùi. Chöa keå trong noäi boä Baéc Toâng, nghi thöùc haønh trì cuûa ba mieàn cuõng khaùc nhau. Trong vaán ñeà naøy khoâng ai chòu nhöôøng ai moät böôùc vaø cöù thaû troâi noù theo doøng thôøi gian. Nhieàu vò cao ñöùc coù nhieät taâm ñaõ leân tieáng nhaéc nhôû, thaäm chí cho ra ñôøi moät nghi thöùc naøo ñoù nhöng cuõng ñaõ nhanh choùng ñi vaøo queân laõng, chaúng thaáy coù söï thay ñoåi gì caû. Chæ gaây ñöôïc phong traøo nhoû trong Toå Ñình, trong heä phaùi hay chæ rieâng trong chuøa vò aáy maø thoâi.
Trong thöïc teá, vieäc Vieät hoùa nghi thöùc tuïng kinh haèng ngaøy khoâng chæ laøm ñau ñaàu caùc vò cao ñöùc maø coøn laø noãi böùc xuùc baùch thieát cuûa caùc vò taêng só treû. Hoï laø nhöõng con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi, tröïc tieáp ñoái dieän vôùi thôøi ñaïi, vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa xaõ hoäi. YÙ thöùc traùch nhieäm vaø tinh thaàn ñoäc laäp vaên hoùa cuûa daân toäc töø bao theá heä cha oâng, ñaõ thuùc giuïc hoï leân ñöôøng tieáp böôùc, thöïc hieän yù nguyeän cuûa mình, goùp moät phaàn nhoû vaøo neàn vaên hoùa cuûa daân toäc noùi chung vaø Phaät Giaùo Vieät Nam noùi rieâng.
(…)
Tröôùc maét, quyeån kinh naøy dung chöùa caùc kinh caên baûn vaø cao saâu cuûa caû hai truyeàn thoáng : Nam truyeàn vaø Baéc truyeàn.
(…)
Vôùi quyeån kinh naøy, soaïn giaû khoâng coù cao voïng cho ra ñôøi moät baûn Kinh Nhaät Tuïng tieâu bieåu, laïi cuõng khoâng muoán laø ñaàu ñeà tranh caõi hay chæ trích, maït saùt, laïi caøng khoâng muoán toû ra “hoài sinh” hay “taïo ra” sinh khí cuûa Phaät Giaùo hieän taïi. Noù chæ laø bieåu hieän cuûa moät öôùc voïng nhoû beù ñöôïc thai ngheùn töø laâu : Vieät hoùa vaø ñaïi chuùng hoùa hôn nöõa lôøi daïy cuûa Ñöùc Phaät, haàu goùp theâm phaàn naøo sinh khí cuûa Phaät giaùo hôn hai ngaøn naêm toàn taïi ôû ñaát nöôùc naøy.” ( “Nghi thöùc Nhaät tuïng”, Thích Nhaät Töø, Trang Nhaø ÑPNN)
b – Noäi dung:
Kinh Nhaät tuïng goàm 49 kinh Nam vaø Baéc Toâng laø phöông tieän coâng phu tu taäp haøng ngaøy cuûa Phaät töû. Beân caïnh ñoù, ta coù hai Nghi Leã caàu an, caàu sieâu coù caáu truùc gioáng nhau, vaø dó nhieân cuøng moät tinh thaàn vôùi Kinh Nhaät Tuïng.
Baøi naøy khoâng nhaém phaân tích kyõ caùc Nghi thöùc maø chæ chuù yù tôùi ñöôøng höôùng soaïn thaûo, do ñoù, toâi chæ taïm laáy Nghi thöùc caàu an ñeå laøm thí duï. (4)
Phaàn vaøo Khoùa Leã : 1. Nguyeän Höông / 2. Taùn Thaùn Phaät vaø Quaùn Töôûng / 3. Ñaûnh Leã / 4. Taùn Döông Chi /5. Phaùt Nguyeän Trì Kinh / 6. Taùn Döông Giaùo Phaùp
Phaàn Kinh Chính (coù theå tuïng moät hay nhieàu Kinh, tuøy duyeân) : Kinh Haïnh Nguyeän Boà-taùt Quaùn Theá AÂm / Kinh Giaùo Hoùa Ngöôøi Beänh / Kinh Caùc Phaùp Quaùn Nieäm / Kinh Duï Ngoân Boït Nöôùc / Kinh Quaùn Nieäm Hôi Thôû / Kinh Boán Laõnh Vöïc Quaùn Nieäm / Kinh Bieát Soáng trong Hieän Taïi. / Kinh Töø Taâm / Kinh Phöôùc Ñöùc / Kinh Cö Só Taïi Gia / Kinh Thieän Sanh
Phaàn Saùm Nguyeän vaø Hoài Höôùng : 7. Baùt-nhaõ Taâm Kinh / 8. Nieäm Phaät / 9. Xöôùng Leã / 10. Naêm Ñieàu Quaùn Töôûng hay Quaùn Chieáu Thöïc Taïi / 11. Saùm Nguyeän (Tuïng moät trong boán baøi Saùm döôùi ñaây) : Saùm Caàu An -Saùm Quy Nguyeän – Saùm Tu Taäp – Saùm Tu Laø Coäi Phuùc / 12. Hoài Höôùng / 13. Phuïc Nguyeän / 14. Toân Kính Ñaûnh Leã Ba Ngoâi Baùu
III – Keát luaän : Tìm ñöôøng Vieät hoùa Nghi leã trong hoøa hôïp.
Theo yù toâi, Nghi thöùc tuïng nieäm cho Phaät töû Vieät Nam caàn döïa treân 3 tieâu chuaån:
1 – hoaøn toaøn baèng chöõ Vieät,
2 – theå hieän ñöôïc tinh thaàn thoáng nhaát: thoáng nhaát caùc heä phaùi Baéc Toâng, Thoáng nhaát Baéc vaø Nam Toâng
3 – deã daøng ñöôïc phoå bieán ñeán quaûng ñaïi quaàn chuùng Phaät töû.
A- Nhaän ñònh veà caùc ñöôøng höôùng Vieät hoùa Nghi thöùc hieän nay
5 Nghi thöùc ñöôïc keå treân ñaây, cuûa Truùc Laâm Ñaø Laït, Laøng Mai, Truùc Laâm Paris, Tænh Hoäi Thöøa Thieân -Hueá, vaø Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä coù theå tieâu bieåu cho caùc ñöôùng höôùng soaïn thaûo vaø Vieät hoùa Nghi thöùc hieän nay. Taát caû ñeàu hoaøn toaøn baèng chöõ Vieät (ngoaïi tröø caùc Thaàn chuù).
– Nghi thöùc cuûa Truùc Laâm Ñaø laït khoâng chuù taâm ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu nghi leã haøng ngaøy nhö tang, teá, caàu an, caàu sieâu… Chuû yeáu, ñaây laø moät Nghi thöùc cuûa Thieàn Toâng, daønh cho nhöõng vò tu trong caùc Thieàn vieän.
– Nghi thöùc cuûa Truùc Laâm Paris, keát hôïp Vieät hoùa vaø Thoáng nhaát Baéc Nam Toâng, nhöng boû qua yeáu toá Tònh ñoä Di Ñaø, cuõng nhö yeáu toá Maät Toâng.
– Nghi thöùc cuûa Tænh Hoäi Thöøa Thieân-Hueá, chuyeân veà Tònh Ñoä Di Ñaø, gaàn nhö khoâng bieát gì ñeán Nam Toâng.
– Nghi thöùc cuûa Laøng Mai, coù leõ khaù ñaày ñuû, coù ñuû “Thieàn-Tònh-Maät” nhöng vaãn “quaù môùi”, hoaøn toaøn bieät laäp vôùi nhöõng nghi thöùc hieän coù. Phöông caùch dieãn dòch veà Tònh ñoä chöa chaéc ñaõ thoûa maõn nhöõng Taêng só theo Tònh Ñoä Di Ñaø. Thay theá chöõ Phaät baèng Buït, duø coù theå baøn caõi ñöôïc, nhöng chöa deã ñöôïc quaàn chuùng Phaät töû chaáp nhaän. Duø cho luùc ñaàu, chöõ Phaät coù theå ñaõ do ngöôøi Trung Quoác truyeàn vaøo xöù ta töø thôøi Minh, nhöng qua nhieàu theá heä, chöõ Phaät ñaõ hoøa nhaäp vaøo vaên hoùa ñeå bieán thaønh moät chöõ cuûa ta. Chöõ “Phaät” ngaøy nay khoâng phaûi chæ laø moät “danh töø”. Noù coâ ñoïng bao nhieâu loøng thaønh kính meán yeâu, bao nhieâu hy sinh, kieân quyeát, cuûa nhieàu theá heä Phaät Töû. Vieát laïi lòch söû chaéc cuõng khoù.
-Nghi thöùc chuøa Giaùc Ngoä ñuû yeáu toá Thieàn, Tònh, ñaày ñuû Baéc vaø Nam Toâng nhöng gaït haún Maät Toâng ra ngoaøi.
Haàu heát caùc Nghi thöùc ñoäc laäp vôùi nhau, chaúng bieát gì ñeán nhau. Cuøng moät kinh, moãi Nghi thöùc phieân dòch moät caùch khaùc nhau. Ngöôøi Phaät töû möøng vì coù nhieàu Nghi thöùc ñöôïc Vieät hoùa, nhöng ngöôïc laïi cuõng raát lo ngaïi: Bieát theo Nghi thöùc naøo ñaây ? Nhieàu quaù cuõng laø moät nguy cô töông ñöông vôùi khoâng coù gì caû.
Moät caâu hoûi khoù traû lôøi nöõa: laøm sao phoå bieán nhöõng Nghi thöùc naøy ?
B – Phaûi Laøm Sao ?
Toâi xin pheùp goùp moät soá yù cuøng chö Toân tuùc, Taêng Ni khi soaïn nghi thöùc.
Ñeà nghò 1 : Vieät hoùa toaøn boä nghi leã
Naêm ñöôøng höôùng soaïn thaûo Nghi thöùc keå treân cho ta thaáy raèng vieäc Vieät hoùa toaøn boä nghi leã coù theå laøm ñöôïc. Vaán ñeà chæ coøn ñaët ra cho “bí maät thaàn chuù”. Theo yù toâi, neân suy ngaãm laïi vieäc haønh trì “bí maät thaàn chuù” trong quaàn chuùng Phaät töû. Ñeán chöøng möïc naøo laø chính ñaùng? ñeán chöøng möïc naøo “söï khoâng cho nghó, baøn” seõ laø cöûa môû cho meâ tín dò ñoan, phuø chuù buøa pheùp… ñeå caàu may caàu lôïi? Neân phaân bieät roõ giöõa “Tu Maät” cuûa caùc Maät Sö vaø “Tu Maät” cuûa quaàn chuùng. Coù leõ chæ caùc Maät sö trong caùc Maät thaát, hay caùc vò chuyeân tu môùi ñuû nieäm löïc vaø ñònh löïc cuõng nhö yù thöùc ñeå tu Maät moät caùch ñuùng ñaén. Coøn quaàn chuùng tuïng Chuù phaàn nhieàu do truyeàn thoáng, do thoùi quen.
Do ñoù, veà laâu veà daøi, trong caùc nghi thöùc höôùng veà ñaïi chuùng, neân thay theá caùc Chuù baèng caùc Kinh coù yù nghóa roõ raøng.
Ñeà nghò 2 : Hoøa hôïp heä phaùi, töøng böôùc tieán tôùi vaøi quyeån Nghi thöùc Lôùn.
Muïc tieâu caàn ñaït tôùi laø laøm sao cho ngöôøi Phaät töû, ñi töø chuøa naøy sang chuøa khaùc, vaãn thaáy mình khoâng quaù bôõ ngôõ, khoâng coù caûm töôûng tham gia nghi leã cuûa caùc Ñaïo khaùc nhau. Do ñoù, nghi leã, kinh keä cuûa caùc chuøa phaûi caøng coù nhieàu ñieåm gioáng nhau caøng toát.
Phaûi coâng nhaän laø soaïn moät quyeån Nghi thöùc chung cho moïi heä phaùi laø ñieàu khoâng theå thöïc hieän ñöôïctrong voøng ñoâi ba chuïc naêm tôùi, vì coù nhöõng kinh quan troïng cuûa heä phaùi naøy seõ khoâng theå ñöôïc chaáp nhaän bôûi heä phaùi khaùc, cuõng nhö khoâng theå tìm ñöôïc söï nhaát trí trong caùch ñaët troïng taâm vaøo kinh Nguyeân Thuûy hay kinh Ñaïi Thöøa. Chaéc chaén seõ coù nhieàu nghi thöùc tuïng nieäm ñöôïc soaïn ra.
Vì vaäy, phaûi taïo ñieàu kieän ñeå cho taát caû nhöõng quyeån Nghi thöùc, ñaõ vaø ñang ñöôïc soaïn ra, cuøng ñi veà moät höôùng, töøng böôùc tieán tôùi, trong töông lai seõ chæ coøn vaøi ba Nghi thöùc lôùn, cho nhöõng “nhoùm heä phaùi” lôùn.
Trong ñieàu kieän hieän taïi, caùc heä phaùi moïc ra raát nhieàu, Laøng Mai cuõng coù theå coi laø moät heä phaùi ñoäc laäp, duø vò Toå khai sôn voán xuaát phaùt töø doøng thieàn Lieãu Quaùn, cuõng nhö caùc vò trong Toå Ñình Taây Thieân, Töø Hieáu, Linh Muï, Töôøng Vaân, Truùc Laâm Paris,… Söï “quy hôïp” naøy coù theå thöïc hieän ñöôïc, neáu chæ döïa leân tieâu chuaån chaáp nhaän Kinh naøy hay Kinh noï hôn laø baûn dòch naøy hay baûn dòch kia. Ngaøy nay, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng Nghi thöùc môùi ra, söï phaân bieät nhieàu khi chæ do caùch phieân dòch kinh ñieån. Truùc Laâm thieàn Vieän Paris tuïng Kinh Töø Bi, Laøng Mai tuïng Kinh Thöông Yeâu, caû hai kinh chæ laø moät, nhöng vì phieân dòch bieán thaønh hai. Ñaây laø moät trong raát nhieàu thí duï. Coøn Kinh Baùt Nhaõ nöõa, khoâng bieát coù bao nhieâu baûn dòch.Vaãn bieát laø baûn phieân dòch cuûa moät kinh coù theå khoâng ñöôïc söï nhaát trí chaáp nhaän cuûa moïi ngöôøi, keû khen hay, ngöôøi cheâ dôû. Nhöng neáu nghó raèng taát caû chæ laø phöông tieän, muïc ñích laø ñöa yù kinh ñeán ñaïi chuùng thì vaên hay vaên dôû cuõng trôû neân bôùt quan troïng. Khoâng leõ nhöõng ñeä töû cuûa Thieàn toâng, vôùi tinh thaàn baát chaáp vaên töï, laïi “sính chöõ ” ñeán möùc ñoä khoâng theå tìm ñöôïc ñoàng thuaän treân moät baûn dòch cuûa Kinh “Saéc chaúng khaùc Khoâng, Khoâng chaúng khaùc Saéc ” ?
Tinh thaàn “voâ ngaõ” vaø “luïc hoøa” cuûa Phaät töû caàn phaûi ñöôïc theå hieän ôû ñaây. “Ta” dòch raát hay, tuyeät dieäu, nhöng vì muoán hoøa ñoàng vôùi ñaïi chuùng, “ta” taïm chaáp nhaän “bôùt hay moät chuùt”. Do ñoù, moät baûn “dòch hay” neân nhöôøng choã cho moät baûn “ñöôïc nhieàu ngöôøi quen tuïng”.
Chö Taêng ni, khi soaïn Nghi thöùc neân coá gaéng dung naïp nhöõng Kinh “coù saün “, ñöôïc nhieàu ngöôøi thöôøng tuïng, neáu nhöõng Kinh naøy khoâng ñi ngöôïc laïi ñöôøng höôùng cuûa mình.
Ñieàu khoù khaên nhaát laø ôû möùc ñoä taâm lyù. Caùc nhaø soaïn Nghi leã Vieät hoùa thöôøng thöôøng laø nhöõng ngöôøi kieân quyeát ñaït ñeán “Chaân-Thieän-Myõ”, nhöng nhieàu khi vì quaù kieân quyeát neân khoâng theå chaáp nhaän kinh dòch “bôùt hay moät chuùt”, vì muoán “quaù toát” maø boû rôi ñaïi chuùng laïi sau. Hôn nöõa, ñoái vôùi nhöõng Nghi thöùc ñaõ soaïn, ai maø khoâng gaén boù vôùi taùc phaåâm cuûa mình, bao naêm thaùng cöu mang. Töï mình söûa ñoåi laïi quaû laø ñieàu khoù khaên.
Ñeà nghò 3 : Theå hieän tinh thaàn thoáng nhaát Baéc Nam Toâng: Nghi thöùc Baéc Toâng neân theâm Kinh Nguyeân thuûy.
Caùc Nghi thöùc Ñaïi thöøa neân coù theâm Kinh trích töø Taïng Nguyeân Thuûy vì haàu heát nhöõng Kinh naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi giaùo lyù “Ñaïi thöøa”. Trong caùc buoåi leã lôùn neân coù ñoïc Tam Quy vaø Nguõ Giôùi theo chuû tröông cuûa Hoäi Phaät giaùo Lieân Höõu quoác teá: “Phaät töû neân tuïng ba qui y vaø naêm giôùi tröôùc caùc buoåi leã Phaät vaø caùc cuoäc hoäi hoïp”. Trong phaàn caàu sieâu, caàu an, neân coù theâm Kinh Taïng Nguyeân Thuûy nhö Kinh “Tuø Bi “,”Chôn Haïnh Phuùc”, “Chuyeån Phaùp Luaân”, “Voâ Ngaõ Töôùng”….
Ñeà nghò 4 : Thaønh laäp moät Hoäi Ñoàng Thaåm Ñònh nghi leã Tuïng Nieäm: Caùc nghi thöùc, tuøy theo heä phaùi, seõ löïa choïn Kinh tuïng trong soá nhöõng kinh ñaõ ñöôïc thaåm ñònh.
Caùc cô quan coù thaåm quyeàn cuûa Giaùo Hoäi PGVN neân phoái hôïp vôùi chö Toân Tuùc cuûa moïi heä phaùi, Giaùo Hoäi lôùn, ñeå thaønh laäp moät “Hoäi Ñoàng thaåm ñònh nghi leã Tuïng Nieäm” cuõng gioáng nhö “Hoäi ñoàng chæ ñaïo Phieân dòch vaø AÁn Haønh Ñaïi Taïng Vieät Nam”. Hoäi ñoàng phaûi coù ñuû tính ñaïi dieän, ñuû uy tín ñeå baûo ñaûm söï ñoàng thuaän cuûa moïi heä phaùi.
Vai troø cuûa Hoäi ñoàng naøy laø quy ñònh Nghi Leã vaø nhaát laø thaåm ñònh nhöõng phieân baûn Kinh ñieån chính seõ ñöôïc duøng trong caùc Nghi Thöùc, töø phaàn vaøo leã hay nieäm höông, cho ñeán phaàn chaùnh kinh vaø phaàn hoài höôùng. Nhöõng Kinh ñöôïc thaåm ñònh coù theå laø Kinh Ñaïi Thöøa, Kinh Nguyeân Thuûy, hay laø Chuù. Muïc tieâu laø ñònh ra nhöõng baûn phieân dòch thoáng nhaát ñeå ñöa vaøo caùc Nghi Thöùc.
Nhö vaäy, nhöõng Nghi thöùc cuûa caùc heä phaùi vaãn coù theå “pha troän”, Nghi thöùc naøy coù nieäm Chuù, Nghi thöùc kia khoâng, nhöng taát caû caùc baûn kinh duøng chung, thí duï nhö Kinh Baùt Nhaõ chaúng haïn, ñeàu xuaát phaùt töø nhöõng phieân baûn ñaõ ñöôïc thaåm ñònh.
Trong gia ñoaïn ñaàu, theo yù toâi, gaáp ruùt, chæ neân thaåm ñònh moät vaøi Kinh chính thöôøng ñöôïc tuïng nieäm.
Ñeà nghò 5 : Phoå bieán Nghi thöùc moät caùch coù heä thoáng.
Döïa leân caùc tröôøng haï, caùc tröôøng cô baûn Phaät hoïc hay sô caáp Phaät hoïc ñeå phoå bieán caùc nghi leã kinh keä ñaõ ñöôïc thaåm ñònh. Khôûi ñaàu ñaøo taïo Taêng Ni, roài töø Taêng Ni truyeàn ñeán Phaät töû, qua chuøa chieàn, qua caùc toå chöùc khuoân hoäi, nieäm Phaät ñöôøng, Gia Ñình Phaät töû… Veà Nghi leã, Phaät töû thoâng thöôøng thuaän theo Taêng Ni. Hoï saün saøng tuïng nhöõng kinh hoï khoâng quen neáu ñöôïc Taêng Ni höôùng daãn, roài moät thôøi gian sau nhöõng “kinh khoâng quen” seõ thaønh nhöõng “kinh quen”.
***
Raát boái roái khi tôùi moät chuøa phaûi daùn maét vaøo quyeån kinh, nhieàu khi phaûi nhìn sang ngöôøi beân caïnh khi kinh khoâng ñuû, luùc ñoù thì chæ coøn “tuïng chöõ”, naøo phaûi “tuïng kinh”. Vôùi ngöôøi ñoïc chaäm, hay maét keùm laïi coøn buoàn hôn nöõa !
Trong caùc Toân giaùo lôùn, Nghi leã ñeàu thoáng nhaát. Chæ coù Phaät giaùo mình laø Nghi leã caùc heä phaùi nhö muoân hoa ñua nôû, tranh höông tranh saéc, moãi nôi moãi veû.
Raèm thaùng 8, P.L. 2544
Nguyeân Ñaïo Laïi Nhö Baèng
_______________
Chuù thích
(1) ” Phaät giaùo Vieät Nam ñaõ gaén boù vôùi daân toäc Vieät Nam suoát hai nghìn naêm thaêng traàm cuûa lòch söû, ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå vaøo kho taøng vaên hoùa vaø lòch söû daân toäc. Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam hieän taïi ñang tieáp noái böôùc ñi truyeàn thoáng ñoù vaø xaùc ñònh vò trí cuûa mình trong loøng lòch söû vaø vaên hoùa daân toäc. Moät trong nhöõng böôùc ñi xaùc ñònh laø coâng taùc phieân dòch vaø aán haønh Ñaïi Taïng Kinh Vieät Nam…”
“… Caùc nöôùc baïn chung quanh chuùng ta nhö Laøo, Kampuchia, Thaùi Lan, Mieán Ñieän, Tích Lan, Trieàu Tieân, Nhaät Baûn, Trung Hoa, Moâng Coå vaø Taây Taïng ñaõ coù Ñaïi Taïng Phaät giaùo baèng quoác ngöõ töø laâu,…”
“…Moïi vieäc caàn khôûi söï ngay töø ñaây, roài caùc theá heä töông lai seõ tieáp noái, vaø seõ taân tu khi caàn”. ( Lôøi keâu goïi uûng hoä coâng taùc Phieân dòch vaø AÁn haønh Ñaïi Taïng VN cuûa Thöôøng tröïc TSTÖGHPGVN ngaøy 31/7/1990).
(2) – “Baùo chí coù ñieàu kieän phaùt trieån maïnh meõ hôn. Coâng chuùng bieát chöõ quoác ngöõ nhieàu hôn, nhieàu nhaø in ñöôïc laäp theâm… Soá baùo chí tieáng Vieät taêng leân nhieàu, thöïc daân Phaùp khoâng theå ñoäc quyeàn nhö tröôùc nöõa…Ñeán luùc naøy coù nhieàu tôø baùo xuaát baûn hoaøn toaøn baèng chöõ quoác ngöõ. Treân baùo chí coù nhieàu khuynh höôùng phöùc taïp. Noäi dung cuûa baùo chí phong phuù hôn tröôùc.” (Hoàng Chöông: Baùo chí Vieät Nam – NXB Söï Thaät, Haø Noäi, 1985).
(3) . Thanh Quang, trong baùo Ñuoác Tueä soá 178 (Baéc Kyø) vieát : “Ñau ñôùn thay ! Xöù ta, nhöõng haïng ngöôøi xuaát gia vaøo chuøa phaàn nhieàu chæ hoïc ñaëng vaøi boä kinh, lo luyeän hôi cho hay, taäp nhòp taùn cho giaø, nay laõnh ñaùm naøy, mai laõnh ñaùm khaùc; cuõng traøng haït, cuõng caø sa, thöû laät maët traùi cuûa hoï maø xem thì coù khaùc naøo ngöôøi traàn tuïc”. (Traàn Vaên Giaøu, Sñd, trang 233).
(4) Noäi dung Kinh Nhaät Tuïng chuøa Giaùc Ngoä
Phaàn 1 : 1. Kinh Tieåu Söû Ñöùc Phaät/2. Kinh Chuyeån Phaùp Luaân/3. Kinh Ngöôøi AÙo Traéng/4. Kinh Phaùp Cuù
Phaàn 2 : 5. Kinh Ñöùc Tin/6. Kinh Töø Bi/7. Kinh Töø Taâm8. Kinh Phöôùc Ñöùc/9. Kinh Saùu Phaùp Voâ Thöôïng/10 – Kinh Hieàn Nhaân
Phaàn 3 : 11. Kinh Quoác Gia Cöôøng Thònh/12. Kinh Thieän Sanh/13. Kinh Hoân Phoái/14. Kinh Duï Ngoân Baåy Loaïi Vôï/15. Kinh Ngöôøi Vôï Maãu Möïc/16. Kinh Giaùo Hoùa Ngöôøi Beänh/17. Kinh 10 Phaùp Quaùn Nieäm
Phaàn 4 : 18. Kinh Quy Luaät Caùi Cheát/19. Kinh Nhoå Muõi Teân Saàu Nguyeän/20. kinh Voâ Thöôøng, Khoå Naõo,Voâ Ngaõ /21. Kinh Cuùng Thí Ngöôøi Maát/22. Kinh Teä Tuùc/23. Kinh Tyø Kheo Na Tieân
Phaàn 5 : 24. Kinh Soáng Hoøa Hôïp/25. Kinh Thieàn-Giaùo Bình ñaúng/26. Kinh Boán Möôi Hai chöông
Phaàn 6 : 27. Kinh Chuû Tröông Cuûa Nhö Lai /28. Kinh Quaùn Nieäm Nhö Lai/29. Kinh Ngöôøi Bieát Soáng moät Mình/30. Kinh Phaùp AÁn/31. Kinh Duï Ngoân Boït Nöôùc/32. Kinh Trung Ñaïo Nhaân Duyeân/33. Kinh Duï Ngoân Ngöôøi Baét Raén /34. Kinh Boán Laõnh Vöïc Quaùn Nieäm/35. Kinh Taùm Ñieàu Giaùc Ngoä Cuûa Caùc baäc ñôùi Nhaân /36. Kinh Boán Thaùnh ñeá
Phaàn 7 : 37. Kinh Boán ñieân ñaûo/38. Kinh Boán ñieàu Nöông Töïa/39. Kinh Chæ Baøy Chaân Taâm/40. Kinh Cuùng Döôøng Phaùp/41 -Kinh Haïnh Anh Nhi/42 . Kinh Haïnh Boà Taùt
Phaàn 8 : 43. Kinh Luïc ñoä Töông Nhieáp/44. Kinh Chæ Baøy Phöông Tieän/45. Kinh YÙ Nghóa Baùt Nhaõ
Phaàn 9 : 46. Kinh Kim Cang Baùt Nhaõ/47. Kinh “Vaøo Phaùp Moân Khoâng Hai”/48. Kinh Vieân Giaùc /49. Kinh Giaùo Huaán Cuoái Cuøng
